Hội chứng Cardiofaciocutaneous

Hội chứng Cardiofaciocutaneous là gì?

Hội chứng Cardiofaciocutaneous (Cardio Facio Cutaneous – CFC) còn gọi là hội chứng tim mạch da được mô tả lần đầu tiên vào năm 1986 ở 8 bệnh nhân có bất thường về khuôn mặt, da, tóc, móng tay và tim.
Trẻ sinh ra mắc hội chứng này có biểu hiện gồm dị tật tim như rối loạn nhịp tim, cơ tim phì đại…, bất thường về da khác gồm dày sừng, vảy cá, chàm… Bệnh còn ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác. Ước tính tỷ lệ mắc hội chứng khoảng 200-300 người trên thế giới, rất hiếm gặp.

Ba bệnh nhân ở nhiều độ tuổi mắc hội chứng Cardiofaciocutaneous do đột biến BRAF gây ra với triệu chứng trán rộng, tai thấp, tóc thưa hoặc xoăn… (Nguồn: Researchgate)

Nguyên nhân gây ra hội chứng Cardiofaciocutaneous

Hội chứng Cardiofaciocutaneous di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường, có nghĩa là một bản sao của gen bị thay đổi trong mỗi tế bào là đủ để gây ra bệnh.
Một số báo cáo ghi nhận đột biến gen BRAF, MAP2K1, MAP2K2 và KRAS di truyền hoặc đột biến mới (de novo) là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
Các gen BRAF, MAP2K1, MAP2K2 và KRAS cung cấp các hướng dẫn tạo ra các protein phối hợp với nhau để truyền tín hiệu hóa học từ bên ngoài tế bào đến nhân tế bào. Con đường truyền tín hiệu hóa học còn được gọi là con đường RAS/MAPK giúp các tế bào phát triển, tăng sinh, biệt hóa và chết đi.
Theo thông tin của Thư viện Y khoa Mỹ, đột biến gen gây ra hội chứng Cardiofaciocutaneous với tỷ lệ khoảng 75% ở gen BRAF, MAP2K1 và MAP2K2 chiếm 25%, chỉ 2 % ở gen KRAS, các gen khác không rõ chiếm 12%.  Với đột biến di truyền ở các gen này, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh thì tỷ lệ di truyền cho các con khoảng 50%.
Trường hợp đột biến mới de novo xảy ra trong bộ gen của trẻ nhưng không phải do di truyền từ cha hoặc mẹ rất khó nhận biết và chẩn đoán. Đột biến de novo xảy ra trong quá trình phát sinh giao tử và hậu hợp tử được chứng minh là nguyên nhân chính gây ra phần lớn các bệnh di truyền trội đơn gen sớm và nghiêm trọng như thiểu năng trí tuệ, động kinh, hội chứng Noonan… và các bệnh phát triển khác.

Triệu chứng hội chứng Cardiofaciocutaneous

Triệu chứng ở da (xảy ra ở hầu hết người bệnh):
– Da khô, thô ráp.
– Tăng sừng da.
– Chàm.
– Nốt ruồi sắc tố, sẫm màu.
– Bệnh da vảy cá.
– Dày sừng nang lông (gây ra các mảng da khô ráp và các nốt sần nhỏ, thường xuất hiện trên cánh tay, đùi, má hoặc mông).
– Dày sừng lòng bàn tay.
– Ban đỏ.
Triệu chứng ở tim (xảy ra ở khoảng 75% bệnh nhân, phổ biến nhất là hẹp động mạch phổi và thông liên nhĩ hoặc thông liên thất):
– Bất thường van tim làm suy giảm lưu lượng máu từ tim đến phổi gây ra hẹp động mạch phổi.
– Rối loạn nhịp tim.
– Khuyết tật vách ngăn.
– Bệnh cơ tim phì đại (cơ tim dày lên).
– Thông liên nhĩ (có một lỗ thủng giữa hai buồng tâm nhĩ. Lỗ thông liên nhĩ có thể nằm ở nhiều vị trí khác nhau trên vách liên nhĩ).
– Thông liên thất (có một lỗ thủng giữa hai buồng tâm thất).

Triệu chứng ở mắt (có thể gặp ở một số bệnh nhân ảnh hưởng đến khả năng nhìn):
– Lông mi và lông mày thưa hoặc không có.
– Lác.
– Rung giật nhãn cầu.
– Tật khúc xạ mắt.
– Giảm sản thần kinh thị giác.
Các triệu chứng ở mặt:
– Đầu khá to.
– Vầng trán cao và thu hẹp bất thường ở hai bên trán (hẹp thái dương).
– Mũi ngắn.
– Hai mắt cách xa nhau.
– Mí mắt sụp xuống.
– Cằm nhỏ.
– Tai thấp.
– Nhìn chung khuôn mặt của người bệnh rộng và dài, các đường nét trên khuôn mặt được mô tả là “thô”.
Các triệu chứng khác:
– Chậm phát triển trí tuệ.
– Có thể bị động kinh.
– Tinh hoàn ẩn ở nam giới.
– Tóc mỏng, thưa thớt, xoăn, thường xơ rối, dễ gãy.
– Móng tay loạn dưỡng, móng phẳng rộng và/hoặc mọc nhanh.
– Có thể hạ huyết áp, co giật.

Do những bất thường do hội chứng Cardiofaciocutaneous nên người bệnh có thể gặp các vấn đề về trào ngược dạ dày thực quản, sặc, nôn mửa… Những vấn đề về ăn uống này khiến người bệnh khó hấp thụ đầy đủ dinh dưỡng nên chậm tăng cân, kém phát triển. Trẻ sơ sinh mắc hội chứng tim mặt da thường yếu cơ (giảm trương lực cơ), khó bú. Rối loạn nhu động, rối loạn chức năng ruột (sự phát triển bất thường của ruột), thoát vị và/hoặc táo bón cũng có thể xảy ra.
Thông tin của Thư viện Y khoa Mỹ ghi nhận một số triệu chứng đặc trưng và tần suất xảy ra ở các bệnh nhân mắc hội chứng Cardiofaciocutaneous.

 

Chẩn đoán hội chứng Cardiofaciocutaneous

Hội chứng Cardiofaciocutaneous là một nhóm các hội chứng có các đặc điểm lâm sàng chồng chéo khó chẩn đoán. Để xác định trẻ sinh ra mắc hội chứng này có thể cần phải kết hợp đồng thời hỏi tiền sử bệnh, đánh giá các triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm di truyền và kết hợp cùng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh. Hội chứng này có các triệu chứng dễ nhầm lẫn với hai tình trạng di truyền khác là hội chứng Costello và hội chứng Noonan.
Chẩn đoán bất thường ở tim:
– Bác sĩ khoa tim mạch có thể khám tim, siêu âm tim, chụp X-quang… để tìm kiếm các bất thường ở cơ quan này. Đo điện tâm đồ (ECG) cung cấp 12 góc nhìn khác nhau xung quanh quả tim nhờ cách bố trí 12 điện cực tạo ra 12 vector khác nhau quanh tim. Nhờ đó, bác sĩ có thể phát hiện bất thường như rối loạn nhịp tim, rối loạn dẫn truyền trong tim…
Bác sĩ cũng có thể đánh giá các bất thường về tim đi kèm với khả năng hô hấp của những người có triệu chứng khó thở do hẹp phổi.
Chẩn đoán bất thường trên da: 
– Các bác sĩ khoa da liễu dựa trên các đặc điểm bất thường ở da của người bệnh như dày sừng nang lông, bệnh da vảy, nốt ruồi sắc tố… để chẩn đoán.
Chẩn đoán bất thường ở các bộ phần khác:
– Nếu bệnh nhân có các triệu chứng ở mắt, trí não, các bác sĩ ở các chuyên khoa này sẽ cùng phối hợp để chẩn đoán và đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp.

Bác sĩ chẩn đoán bất thường trên da (Nguồn: Freepik)

– Chẩn đoán qua xét nghiệm gen:
Các phương pháp xét nghiệm gen có thể sử dụng để phát hiện đột biến ở các gen gây bệnh như BRAF, MAP2K1, MAP2K2 hoặc KRAS. Xét nghiệm gen có ý nghĩa quan trọng để phát hiện các đột biến mới de novo trên gen của trẻ do các đột biến này không phải di truyền từ cha hoặc mẹ (tức cha hoặc mẹ không mắc bệnh).

Điều trị hội chứng Cardiofaciocutaneous

Cũng như nhiều hội chứng gen khác, chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn hội chứng Cardiofaciocutaneous. Điều trị triệu chứng được áp dụng để cải thiện các vấn đề bất thường mà trẻ gặp phải hoặc hạn chế những biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng.
Chẳng hạn bác sĩ da liễu có thể kê cho người bệnh các loại thuốc thoa, thuốc uống để giảm các triệu chứng trên da. Các phẫu thuật lớn về tim có thể được bác sĩ cân nhắc nếu bệnh nhân có những bất thường nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng. Với một số bất thường ở mắt, kính áp tròng và/hoặc phẫu thuật có thể được sử dụng để cải thiện thị lực.

Sàng lọc hội chứng Cardiofaciocutaneous

Các bác sĩ khuyến cáo phát hiện sớm và can thiệp sớm cho trẻ mắc hội chứng này có ý nghĩa quan trọng. Trước đây, các bệnh đơn gen trội tầm soát rất khó khăn do chưa có phương pháp tầm soát hiệu quả. Kể cả siêu âm và NIPT truyền thống cũng rất khó phát hiện bệnh đơn gen trội do những giới hạn về kỹ thuật. Hiện, xét nghiệm triSure Procare khi thai tròn 9 tuần có thể phát hiện đến 25 bệnh đơn gen trội phổ biến nhất, có tần suất cộng gộp cao hơn cả bệnh Down. Theo đó, thai phụ sẽ được sàng lọc 27 bất thường số lượng nhiễm sắc thể cho thai, 01 mất đoạn phổ biến duy nhất được khuyến cáo sàng lọc liên quan hội chứng DiGeorge cho thai, 7.000 đột biến gây bệnh liên quan 25 bệnh đơn gen trội phổ biến nhất cho thai, 2.800 đột biến gây bệnh liên quan 9 bệnh di truyền lặn đơn gen cho mẹ.

triSure Procare là xét nghiệm NIPT đầu tiên tại Việt Nam có thể sàng lọc toàn diện các loại bất thường di truyền phổ biến và nghiêm trọng trong thai kỳ

Ngoài phương pháp thực hiện đơn giản với chỉ một lần lấy máu mẹ, triSure Procare còn có độ chính xác và an toàn cao, không xâm lấn nên thai phụ có thể hoàn toàn yên tâm không ảnh hưởng đến thai nhi.

Tư vấn di truyền

hội chứng Cardiofaciocutaneous di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Phần lớn những người mắc hội chứng CFC được báo cáo cho đến nay đều mắc chứng rối loạn này do biến thể gây bệnh BRAF, MAP2K1, MAP2K2 hoặc KRAS de novo. Tuy nhiên, các trường hợp di truyền Cardiofaciocutaneous trong gia đình đã được báo cáo. Tuổi cha cao được chứng minh là có liên quan đến với các biến thể gây bệnh của hội chứng này. Nếu cha và mẹ xét nghiệm không có đột biến gen gây bệnh (thai/trẻ mắc bệnh mang đột biến de novo) thì tỉ lệ có con lần sau mang đột biến gen tăng khoảng 1-2%, do thể khảm khu trú tế bào sinh dục cần sàng lọc hoặc chẩn đoán trước sinh.
Với gia đình có tiền căn mắc hội chứng Cardiofaciocutaneous và đã xác định được đột biến gây bệnh thì có thể thực hiện xét nghiêm tiền sản cho thai phụ hoặc xét nghiệm gen cho phôi trước khi chuyển phôi.

Nguồn tham khảo:
1. National library of medicine, Cardiofaciocutaneous Syndrome. Retrieved from 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1186/
2. Medlineplus, Cardiofaciocutaneous syndrome. Retrieved from 

https://medlineplus.gov/genetics/condition/cardiofaciocutaneous-syndrome/#causes
3. National Organization for Rare Disorders, Cardiofaciocutaneous Syndrome. Retrieved from 

https://rarediseases.org/rare-diseases/cardiofaciocutaneous-syndrome/
4. Researchgate, Cardiofaciocutaneous syndrome. Retrieved from

https://www.researchgate.net/publication/6960571_Cardiofaciocutaneous_syndrome