Hội chứng CATSHL

Hội chứng CATSHL là gì?

Hội chứng CATSHL (Camptodactyly, tall stature, and hearing loss syndrome) là bệnh di truyền hiếm gặp, với các biểu hiện rất đặc trưng bao gồm tầm vóc cao, vẹo cột sống, dị tật cong ngón tay, chân và giảm thính lực. Bệnh được ghi nhận ở 30 người từ 7 thế hệ trong cùng một gia đình.

Nguyên nhân gây hội chứng CATSHL

Gen FGFR3  có vai trò điều hòa sản xuất protein gọi là thụ thể yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi 3 (FGFR3), là một trong 5 tyrosine kinases xuyên màng tham gia vào nhiều quá trình phát triển khác nhau. Các nghiên cứu cho rằng protein FGFR3 có vai trò điều chỉnh sự phát triển xương bằng cách hạn chế hình thành xương từ sụn và tất cả các đột biến trên gen FGFR3 tới năng đều kích hoạt sản xuất FGFR3 và giảm sự hình thành xương từ nội sụn.
Các đột biến trên gen FGFR3 gây ra ít nhất sáu rối loạn, bao gồm: Hội chứng loạn xương sụn (achondroplasia – ACH), loạn sản xương (hypochondroplasia), loạn sản xương gây chết  (thanatophoric dysplasia I and II), hội chứng Mueken, hôi chứng Crouzon, và hội chứng lacrimo-auriculo-dento-digital (LADD). Các hội chứng này đều đặc trưng bởi ngắn chi và hội chứng dính khớp sọ sớm.
Các nghiên cứu đã lập biểu đồ gen gây ra hội chứng rối loạn mới đặc trưng bởi cong ngón tay, tầm vóc cao, vẹo cột sống và mất thính giác (CATSHL syndrome), xác định được một đột biến gây sai nghĩa dẫn đến mất một phần chứng năng của FGFR3. Tín hiệu FGFR3 bất thường gây ra dị tật bằng cách thúc đẩy hoặc ức chế phát triển xương nội sụn.
Hội chứng CATSHL di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường nên một bản sao của gen đột biến trong tế bào có thể gây ra bệnh. Di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường có nghĩa là khoảng 50% con sinh ra mắc bệnh nếu thừa hưởng gen bệnh từ cha hoặc mẹ.
Nhưng đa phần nguyên nhân có thể là một đột biến mới xuất hiện mà không di truyền từ cha mẹ (de novo) hoặc cũng có thể người bệnh thừa hưởng đột biến gây bệnh từ cha hoặc mẹ. Nhiều nghiên cứu cho thấy, đột biến mới de novo ở thai gia tăng theo tuổi cha (không liên quan đến tuổi mẹ), nghĩa là cha càng lớn tuổi (> 40 tuổi), nguy cơ sinh con mắc bệnh di truyền trội do đột biến de novo cũng cao hơn.

Hình ảnh cho thấy bất thường cột sống, bàn tay và bàn chân của người bệnh mắc hội chứng CATSHL tại ở Utah (Nguồn: Đại học Utah)

Triệu chứng hội chứng CATSHL

Các triệu chứng của bệnh này có thể bắt đầu xuất hiện khi còn nhỏ. Người bệnh bị đột biến gen FGFR3 gây ra hội chứng này có các biểu hiện điển hình bao gồm:
– Phát triển xương quá mức dẫn đến tầm vóc cao lớn.
– Cong vẹo cột sống, có thể ngực lõm.
– Giảm thính lực hoặc cũng có thể mất thính lực (điếc).
– Dị tật cong ngón tay, ngón chân.
– Một số trường hợp có thêm dị tật đầu nhỏ và thiểu năng trí tuệ.
Các nhà khoa học của Đại học Utah đã thực hiện nghiên cứu trên 20 trong 27 thành viên của gia đình mắc hội chứng CATSHL. Kết quả đăng trên cơ sở dữ liệu điện tử ScienceDirect vào năm 2006 cho thấy 20 trong số 20 cá nhân bị ảnh hưởng chiều cao. Dị tật cong bàn tay và/hoặc bàn chân xuất hiện ở 18 trong số 20 người. Có 17 người bị mất thính lực. Tình trạng chậm phát triển trí tuệ xảy ra ở 12 người và một số trong đó có chu vi vòng đầu nhỏ. Một số người bị cong vẹo cột sống và/hoặc lõm ngực nhưng tần suất xuất hiện thấp.  Không có cá nhân nào ghi nhận có đặc điểm của hội chứng LADD hoặc hội chứng dính khớp sọ sớm.

Ngón tay bị cong không thể duỗi thẳng như bình thường (Nguồn: Freepik)

Chẩn đoán hội chứng CATSHL

Bác sĩ có thể dựa vào những dấu hiệu lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh để xác định người mắc hội chứng này.
Đo thính lực: Người bệnh bị giảm thính lực ở mức độ từ nhẹ đến nặng là một trong những dấu hiệu để nhận biết. Các phương pháp kiểm tra thính lực có thể phát hiện mức độ suy giảm khả năng nghe.
Hình ảnh học: Bác sĩ có thể chụp X-quang trước và sau của cột sống thắt lưng, bàn tay để kiểm tra tình trạng vẹo cột sống và dị tật cong bàn tay, bàn chân bất thường do hội chứng CATSHL gây ra. Nếu phát hiện tình trạng cong vẹo bất thường ở cột sống cũng là dấu hiệu nghi ngờ. Trong một số trường hợp kỹ thuật chụp CT hoặc MRI hỗ trợ bác sĩ phát hiện bất thường trong cấu trúc não của người bệnh.

Chẳng hạn với bệnh nhân mắc hội chứng này tại Utah kết quả chụp X-quang cho thấy thân đốt sống cao với đường viền không đều và xương đùi rộng với trục hình ống dài. Một số cá nhân bị ảnh hưởng có u xương sụn đơn lẻ ở xương đùi, xương chày hoặc đốt ngón tay; ngực bất thường; và/hoặc chứng gù vẹo cột sống thắt lưng nghiêm trọng. Theo báo cáo, tình trạng mất thính lực là bẩm sinh hoặc phát triển ở trẻ nhỏ, tiến triển khác nhau ở thời thơ ấu và có mức độ từ nhẹ đến nặng. Chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ cho thấy não, tai giữa và tai trong có cấu trúc bình thường.
Xét nghiệm di truyền phân tử: 
Giải trình tự DNA phân tích đột biến liên quan gen FGFR3.

Điều trị hội chứng CATSHL

Hiện không có cách chữa khỏi cho người mắc hội chứng CATSHL. Người bệnh được kiểm soát triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống thông qua những phương pháp điều trị hỗ trợ.

Sàng lọc hội chứng CATSHL

Hội chứng CATSHL là một bệnh lý di truyền trội, có thể sàng lọc sớm ngay trong thai kỳ với xét nghiệm NIPT triSure Procare của Gene Solutions . Thời điểm thai phụ có thể thực hiện xét nghiệm triSure Procare là khi thai 9 tuần tuổi thông qua lấy máu của mẹ. Đây là xét nghiệm NIPT đầu tiên của Việt Nam sử dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới với độ phủ sâu để phát hiện đồng thời nhiều bất thường di truyền trên DNA ngoại bào của thai nhi (cell-free DNA).
Điểm nổi bật của triSure Procare là tối ưu việc sàng lọc nhiều gen bệnh di truyền trội và di truyền lặn phổ biến. Khi chọn triSure Procare, cha mẹ an tâm được sàng lọc toàn diện các loại bất thường di truyền nguy hiểm gồm 27 bất thường số lượng nhiễm sắc thể cho thai, 01 mất đoạn phổ biến duy nhất được khuyến cáo sàng lọc liên quan hội chứng DiGeorge cho thai, 7.000 đột biến gây bệnh liên quan 25 bệnh đơn gen trội phổ biến nhất cho thai, 2.800 đột biến gây bệnh liên quan 9 bệnh di truyền lặn đơn gen cho mẹ.
Đáng lưu ý, xét nghiệm có ý nghĩa quan trọng khi có thể phát hiện được các đột biến gen mới (de novo) gây bệnh nặng và xuất hiện ngẫu nhiên trong quá trình hình thành bào thai, không di truyền từ cha mẹ sang con hay tiền căn gia đình.

Hội chứng CATSHL với xét nghiệm triSure Procare

NIPT trisure Procare là xét nghiệm sàng lọc dựa trên DNA tự do từ nhau thai lưu hành trong máu mẹ, không phải là xét nghiệm chẩn đoán. Trường hợp thai phụ có kết quả sàng lọc triSure Procare dương tính cần được tư vấn, thảo luận với bác sĩ khoa chẩn đoán tiền sinh, bác sĩ di truyền, bác sĩ sản khoa và chỉ định thực hiện chọc ối hoặc sinh thiết gai nhau để chẩn đoán cho thai. Với mong muốn đồng hành cùng mẹ bầu chăm sóc thai kỳ trọn vẹn, Gene Solutions mang đến chương trình hỗ trợ toàn diện sau xét nghiệm. Thai phụ được hỗ trợ chi phí chọc ối/ sinh thiết gai nhau, miễn phí xét nghiệm chẩn đoán.

Tư vấn di truyền

Hội chứng CASTHL là hội chứng di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường. Ngoài một số trường hợp có cha hoặc mẹ bị bệnh, có các trường hợp bệnh là do đột biến de novo trên gen FGFR3 gây ra. Tuổi cha cao được chứng minh là có liên quan đến với các biến thể gây bệnh của hội chứng này. Nếu cha và mẹ xét nghiệm không có đột biến gen FGFR3 thì tỉ lệ có con lần sau mang đột biến gen tăng khoảng 1-2%, do thể khảm khu trú tế bào sinh dục cần sàng lọc hoặc chẩn đoán trước sinh.
Nếu cha hoặc mẹ bị bệnh, nguy cơ truyền đột biến cho con là 50%.

Hội chứng CATSHL là một bệnh lý di truyền trội

Thời điểm tối ưu để xác định nguy cơ di truyền và thảo luận về khả năng thực hiện xét nghiệm trước sinh /tiền làm tổ là trước khi mang thai.
Việc sàng lọc phát hiện sớm các bệnh lý di truyền có ý nghĩa quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh để đưa ra hướng đánh giá, tiên lượng và chiến lược quản lý thai kỳ và trẻ khi chào đời.

 

Nguồn tham khảo:
1. National Library of Medicine. Retrieved from 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/medgen/355844
2. National Center for Advancing Translational Sciences Camptodactyly-tall stature-scoliosis-hearing loss syndrome. Retrieved from

https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10012/camptodactyly-tall-stature-and-hearing-loss-syndrome
3. National Library of Medicine A Novel Mutation in FGFR3 Causes Camptodactyly, Tall Stature, and Hearing Loss (CATSHL) Syndrome. Retrieved from  

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1698566/
4. Sciencedirect A Novel Mutation in FGFR3 Causes Camptodactyly, Tall Stature, and Hearing Loss (CATSHL) Syndrome.  Retrieved from

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0002929707608362#fig1
5. FGFR3 gene: MedlinePlus Genetics

https://medlineplus.gov/genetics/gene/fgfr3/#conditions