Hội chứng Costello

Hội chứng Costello là gì?

Hội chứng Costello còn được gọi là hội chứng mặt – da – xương, là rối loạn di truyền xảy ra khi trẻ mới sinh, ảnh hưởng đến quá trình phát triển và nhiều bộ phận của cơ thể. Triệu chứng của bệnh rất đa dạng từ đầu to bất thường, da lẻo lỏng, có vấn đề về xương khớp đến nhiều khối u lành tính và tăng nguy cơ phát triển ung thư.
Hội chứng Costello hiếm gặp, ước tính ảnh hưởng từ 100 đến 1.500 người thế giới. Tỷ lệ mắc bệnh khoảng từ 1/300.000 đến 1/1,25 triệu người.

Một cậu bé da trắng 8 tuổi và (bên trái) một cô bé gốc Tây Ban Nha gần 11 tuổi (bên phải) mắc hội chứng Costello (Nguồn: Nature)

Nguyên nhân của hội chứng Costello

Hội chứng Costello do đột biến gen HRAS gây ra. Gen HRAS nằm trên nhiễm sắc thể số 11 cung cấp hướng dẫn tạo ra protein H-Ras tham gia vào cơ chế phân chia, biệt hóa tế bào. HRAS thuộc họ gen sinh ung thư RAS. Khi sản xuất protein H-Ras bất thường, protein hoạt động quá mức làm cho các tế bào phát triển và phân chia liên tục, có thể hình thành các khối u.
Hội chứng Costello di truyền theo kiểu gen trội trên nhiễm sắc thể thường, có nghĩa là những rối loạn gây ra bởi chỉ một gen bất thường được thừa hưởng từ cha hoặc mẹ. Cha hoặc mẹ đột biến trội trên nhiễm sắc thể thường có 50% khả năng truyền đột biến cho con, con không thừa hưởng gen đột biến cũng chiếm tỷ lệ 50%.
Do gen HRAS thuộc gen sinh ung thư, nên trẻ mắc hội chứng này cũng có nguy cơ phát triển một số khối u ác tính (ung thư).
Các biến thể gen mới (de novo) xảy ra trong quá trình hình thành tế bào sinh sản (trứng hoặc tinh trùng) của cha hoặc mẹ hoặc trong quá trình phát triển phôi thai sớm cũng có thể là nguyên nhân. Cha mẹ bình thường, khỏe mạnh cũng có khả năng sinh con bị đột biến gen HRAS và dẫn đến hội chứng Costello.
Các nghiên cứu cho thấy đột biến mới devo có liên quan đến số tuổi của người cha, tức người cha càng lớn tuổi thì con sinh ra có khả năng mắc bệnh di truyền càng cao. Điều này không chỉ xảy ra với hội chứng Costello mà còn nhiều hội chứng di truyền hiếm gặp khác nữa như hội chứng Cardio Facio Cutaneous, Noonan, Jackson Weiss, Antley Bixler…

Đột biến gen HRAS là một trong những nguyên nhân gây ra hội chứng Costello (Nguồn: Freepik)

Triệu chứng của hội chứng Costello

Hội chứng Costello ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan trong cơ thể nên triệu chứng rất đa dạng. Người mắc hội chứng Costello có thể có những biểu hiện dưới đây.
– Khó bú khi sinh ra.
– Trán nổi bật, đầu to bất thường.
– Má đầy đặn.
– Môi dày.
– Sống mũi to, lỗ mũi rộng.
– Giảm hormone tăng trưởng, chậm phát triển, tầm vóc thấp bé.
– Bất thường ở tim như rối loạn nhịp tim, dị tật cấu trúc tim, bệnh tim phì đại, bệnh cơ tim.
– Các vấn đề về thần kinh như co giật, trương lực cơ yếu, bất thường cấu trúc nào cấu trúc của não gọi là dị tật Chiari I. Đây là một dị tật bẩm sinh, xảy ra khi một phần của hộp sọ méo mó hoặc nhỏ bất thường, tạo sức ép vào não và ép mô não xuống dưới.
– Các vấn đề về đường tiêu như trào ngược dạ dày thực quản, táo bón.
– Nhiễm trùng đường hô hấp tái phát.
– Các vấn đề về mắt như mắt không nhìn rõ, cận thị, viễn thị, lác mắt (mắt lé).
– Giảm thính lực hoặc mất thính lực có thể xảy ra ở một số người bệnh.
– Bất thường về xương khớp, các khớp như ngón tay, chân linh hoạt bất thường, gân Achilles (gân kết nối các cơ ở phía sau bắp chân với xương gót) căng.
– Vẹo cột sống.
– Da khô và dày, dày sừng ở lòng bàn tay, bàn chân.
– Cổ, lòng bàn tay, bàn chân có làn da thiếu độ đàn hồi, lỏng lẻo hơn bình thường. Một số vùng da có thể bị tăng sắc tố (các mảng da trở nên tối màu hơn so với da bình thường).
– Có các vấn đề về răng miệng.
– Thiểu năng trí tuệ từ nhẹ đến trung bình.
– Có khối u lành tính không phải ung thư (u nhú) quanh mặt và hậu môn. Nguy cơ phát triển ung thư ở một số cơ quan trên cơ thể cũng tăng lên do đột biến gen HRAS thuộc nhóm gen ung thư.

Các triệu chứng của hội chứng Costello có thể gần giống với triệu chứng của hội chứng Cardio Facio Cutaneous (CFC) và hội chứng Noonan. Hội chứng cardiofaciocutaneous là rối loạn di truyền ảnh hưởng đến đa cơ quan, biểu hiện rất đa dạng, trong đó triệu chứng điển hình nhất là bất thường ở tim, da và tóc. Trong khi đó, hội chứng Noonan là rối loạn di truyền gây đa dị tật bẩm sinh, với đặc trưng mắt rộng, tai thấp, tầm vóc thấp và hẹp động mạch phổi, xảy ra do đột biến các gen dẫn truyền tín hiệu RAS-MaPK.

Chẩn đoán hội chứng Costello

Hội chứng Costello và hội chứng Cardio Facio Cutaneous (CFC), hội chứng Noonan có những triệu chứng giống nhau. Các nhà di truyền có thể phân biệt các hội chứng này thông qua xét nghiệm gen.
Bác sĩ chẩn đoán bệnh dựa trên các đặc điểm lâm sàng ở các bộ phận trên cơ thể người bệnh. Các yếu tố về chiều cao, tăng trưởng là một trong những triệu chứng rõ ràng nhất cho thấy người bệnh có vấn đề bất thường.
Ngoài ra còn thực hiện thêm một số xét nghiệm y tế, chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, MRI, CT não, cơ xương khớp, điện tâm đồ tim (ECG)… để đưa ra kết luận chính xác.

Bác sĩ có thể đánh giá bất thường về tim để chẩn đoán (Nguồn: Freepik)

Tư vấn di truyền

Hội chứng Costello hầu hết các trường hợp do gen trội HRAS  là đột biến mới (Denovo) từ tinh trùng của người cha, một số ít trường hợp là đột biến mới từ mẹ. Tuổi cha cao được chứng minh là có liên quan đến với các biến thể gây bệnh của hội chứng này. Nếu cha và mẹ xét nghiệm không có đột biến gen gây bệnh (thai/trẻ mắc bệnh mang đột biến de novo)  thì tỉ lệ có con lần sau mang đột biến gen tăng khoảng 1-2%, do thể khảm khu trú tế bào sinh dục cần sàng lọc hoặc chẩn đoán trước sinh.
Để đề phòng khả năng lặp lại ở con lần sau có thể thực hiện phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm xét nghiệm phôi tiền làm tổ: IVF-PGT. Trường hợp không thực hiện IVF-PGT, khi mang thai lần sau nên thực hiện xét nghiệm NIPT sàng lọc bệnh đơn gen trội tầm soát các gen của hội chứng Costello kèm siêu âm chi tiết khi thai đủ tuần và chú ý các đặc điểm của hội chứng Costello trên siêu âm.

Điều trị hội chứng Costello

Hiện nay vẫn chưa có biện pháp chữa khỏi hội chứng Costello. Tùy từng bệnh nhân và triệu chứng cụ thể mà bác sĩ có thể đưa ra phương pháp điều trị cá thể hóa. Mục đích của điều trị là giảm các triệu chứng và biến chứng để người bệnh có cuộc sống gần như bình thường, hòa nhập xã hội.
Các phương pháp chung có thể được bác sĩ chỉ định như sau:
Thuốc: Các loại thuốc để giảm các triệu chứng trào ngược axit dạ dày thực quản cho bệnh nhân. Người bệnh có thể dùng thuốc để giảm tình trạng căng gân, đau nhức xương khớp. Trẻ có thể được sử dụng thuốc kích thích hormone tăng trưởng kết hợp các bài tập thể dục thể thao theo hướng dẫn của bác sĩ để phát triển chiều cao tốt hơn.
Phẫu thuật: Bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật khi bệnh nhân có các dị tật về tim như dị tật cấu trúc tim, cơ tim phì đại…
Vật lý trị liệu: Phương pháp này giúp bệnh nhân có thể giảm các vấn đề về xương khớp.
Phương pháp điều trị ung thư như phẫu thuật hóa xạ trị, liệu pháp miễn dịch… có thể được sử dụng khi bệnh nhân có các khối u ác tính (ung thư).

Tầm soát sớm hội chứng Costello

Để tầm soát sớm các bệnh di truyền như hội chứng Costello, phụ nữ mang thai có thể thực hiện xét nghiệm triSure Procare ngay khi thai tròn 9 tuần. triSure Procare là xét nghiệm NIPT duy nhất Việt Nam có thể sàng lọc toàn diện các loại bất thường di truyền nguy hiểm gồm 27 bất thường số lượng nhiễm sắc thể cho thai, 01 mất đoạn phổ biến duy nhất được khuyến cáo sàng lọc liên quan hội chứng DiGeorge cho thai, 7.000 đột biến gây bệnh liên quan 25 bệnh đơn gen trội phổ biến nhất cho thai, 2.800 đột biến gây bệnh liên quan 9 bệnh di truyền lặn đơn gen cho mẹ. Ước tính tần suất cộng gộp của 25 đơn gen trội khoảng 1/600, cao hơn cả hội chứng Down (1/700). Điều này cho thấy mức độ nguy hiểm của các bệnh di truyền và sự quan trọng khi có biện pháp phòng ngừa, sàng lọc từ sớm.

triSure Procare là xét nghiệm NIPT đầu tiên tại Việt Nam có thể sàng lọc 7.000 đột biến liên quan 25 bệnh đơn gen trội phổ biến cho thai

Các bác sĩ, chuyên gia di truyền đánh giá triSure Procare là giải pháp giúp xóa “vùng tối” về bất thường di truyền. Phương pháp xét nghiệm gen hiện đại không chỉ giúp nhẹ bớt gánh nặng cho gia đình mà còn tạo ra những thế hệ tương lai khỏe mạnh.
Một số bệnh không có ở cha mẹ nhưng đột biến mới (de novo) xuất hiện trong quá trình hình thành phôi thai khiến trẻ mắc bệnh. Nếu trước đây đột biến mới này chưa có phương pháp sàng lọc hiệu quả thì nay triSure Procare có thể “điểm mặt” với tỷ lệ phát hiện chính xác gần như tuyệt đối.
Các thai phụ có nguy cơ cao như chồng lớn hơn 40 tuổi, gia đình có người bị rối loạn di truyền, siêu âm có bất thường như độ mờ da gáy tăng đơn độc trong quý 1 thai kỳ <3.5mm nhưng không muốn làm xét nghiệm xâm lấn… có thể thực hiện triSure Procare để sàng lọc toàn diện các bất thường di truyền phổ biến.

 

Nguồn tham khảo:
1. Medlineplus, Costello syndrome. Retrieved from 

https://medlineplus.gov/genetics/condition/costello-syndrome/
2. National Organization for Rare Disorders, Costello Syndrome. Retrieved from 

https://rarediseases.org/rare-diseases/costello-syndrome/
3. Nature, Costello syndrome: a Ras/mitogen activated protein kinase pathway syndrome (rasopathy) resulting from HRAS germline mutations. Retrieved from 

https://www.nature.com/articles/gim0b013e31822dd91f