Hội chứng Jackson Weiss

Hội chứng Jackson Weiss là gì?

Hội chứng Jackson Weiss còn gọi là hội chứng craniosynostosis, được ghi nhận vào năm 1976 với một gia đình lớn có 138 người bị ảnh hưởng.
Hội chứng này gây ra các dị tật bẩm sinh với triệu chứng điển hình là dị tật đầu, mặt do khớp sọ đóng sớm và các dị tật khác ở bàn chân. Khả năng mắc bệnh ở nam và nữ là như nhau, song chưa có báo cáo cho thấy tỷ lệ mắc hội chứng Jackson Weiss.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Jackson Weiss

Gen FGFR2 mã hóa một loại protein được gọi là thụ thể yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi 2. Protein FGFR2 giúp hình thành và phát triển xương, nhất là trong giai đoạn phôi thai. Nó hướng dẫn một số tế bào chưa trưởng thành trong phôi đang phát triển biệt hóa thành tế bào xương và xây dựng hộp sọ, bàn tay, bàn chân và các mô khác.
Khi đột biến xảy ra ở gen FGFR2, các protein hoạt động không bình thường, bị gián đoạn có thể dẫn đến các khớp sọ đóng sớm và bất thường ở các chi.
Đây là một rối loạn di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường. Chỉ cần một bản sao duy nhất của một gen bất thường, cha hoặc mẹ mắc hội chứng này có thể di truyền cho con cái. Tỷ lệ di truyền 50% cho các con.
Theo thông tin đăng tải trên Thư viện Y khoa Mỹ, gen FGFR2 gần đây đã được xác định là nguyên nhân của hội chứng này và của ít nhất bốn rối loạn khớp sọ khác bao gồm hội chứng Apert, Beare-Stevenson cutis gyrata, Crouzon và Pfeiffer.
Một số trường hợp, đột biến gen tự phát (de novo) xảy ra trong tế bào trứng hoặc tinh trùng cũng có thể khiến một đứa trẻ sinh ra mắc hội chứng này dù cha mẹ không mắc bệnh. Đột biến mới này xuất hiện lẻ tẻ, rất khó tầm soát và nhận diện, song có liên quan đến số tuổi của người cha, tức người cha càng lớn tuổi, nguy cơ trẻ xuất hiện đột biến de novo càng tăng.

Bất thường đầu ở trẻ mắc hội chứng Jackson Weiss (Nguồn: Medical News)

Triệu chứng của hội chứng Jackson Weiss

Các bất thường ở đầu và gương mặt là kết quả của sự hợp nhất sớm của xương sọ bao gồm:
– Đóng khớp sọ sớm, dị tật sọ mặt, biến dạng hộp sọ.
– Đầu nhọn hoặc nhô ra.
– Giảm sản vùng giữa mặt.
– Tăng áp lực nội sọ, não úng thủy.
– Thiểu năng trí tuệ.
– Khoảng cách giữa hai mắt rộng (tăng nhãn áp), nếp gấp mí mắt xếch xuống, sụp mí mắt trên hoặc độ lệch bất thường của một mắt so với mắt kia (lác).
– Sống mũi phẳng, xương hàm trên kém phát triển (giảm sản hàm trên).
– Vòm miệng cong cao, vòm miệng đóng không hoàn toàn (hở vòm miệng).
Ngoài triệu chứng ở đầu, mặt, người bệnh cũng có biểu hiện ở bàn chân rất điển hình và một số triệu chứng khác.
– Bất thường về xương bàn chân như có màng hoặc dính các ngón chân như ngón thứ hai và thứ ba, ngón chân cái rộng, to, ngắn bất thường. Chúng cũng có thể uốn cong vào trong ( dị tật vẹo trong). Những bất thường ở bàn chân dường như là triệu chứng điển hình ở người mắc hội chứng Jackson-Weiss. Dị tật ở tay ít gặp hơn, thông thường tay bình thường.
– Mất hoặc suy giảm thính lực.
– Co giật.
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng do hội chứng Jackson Weiss gây ra có thể có khác nhau ở từng người.

Bất thường về xương bàn chân ở người bệnh Jackson Weiss (Nguồn: Medical News)

Chẩn đoán hội chứng Jackson Weiss

Bác sĩ có thể hỏi tiền sử bệnh của gia đình, thông qua các đánh giá lâm sàng để xác định bệnh. Có những hội chứng khác bao gồm craniosynostosis như hội chứng Crouzon hoặc hội chứng Apert nhưng những bất thường chân giúp phân biệt hội chứng Jackson-Weiss với các hội chứng này.
Hộp sọ của trẻ cũng dị dạng từ khi sinh ra. Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI)… có thể ghi nhận các bất thường ở đầu, mặt của bệnh nhi.
Chụp X-quang được thực hiện để xác định gãy xương hoặc bất thường ở bàn chân và hộp sọ.
Chụp CT sử dụng tia X đặc biệt tạo ra hình ảnh chi tiết của các mô cứng và mô mềm bên trong hộp sọ.
Quét MRI giúp xác định sự hiện diện của bất kỳ bất thường nào về mô mềm ở đầu và bàn chân.
Siêu âm thai nhi trước khi sinh cũng có giá trị trong chẩn đoán hội chứng Jackson Weiss. Siêu âm thai nhi có khả năng nhận diện dấu hiệu bất thường của đầu, chân…
Có mối quan hệ giữa kiểu gen và kiểu hình ở những người mắc bệnh dính khớp sọ liên quan đến FGFR2, các xét nghiệm di truyền có thể giúp phát hiện các đột biến ở gen FGFR2.

Tầm soát hội chứng Jackson Weiss trước sinh

Hiện nay tại Việt Nam, Viện Di truyền Y học – Gene Solutions là đơn vị tiên phong và đã phát triển thành công xét nghiệm NIPT mới –  triSure Procare có thể sàng lọc sớm hội chứng Jackson Weiss từ tuần thứ 9 của thai kỳ. Đây là tín hiệu đáng mừng cho các bậc cha mẹ để sàng lọc sớm các bất thường và an tâm để có thai kỳ khỏe mạnh.
Điểm nổi bật của triSure Procare được đánh giá cao là có thể phát hiện hiệu quả các đột biến mới de novo gây ra 25 bệnh đơn gen trội phổ biến. Trước đây rất khó tầm soát các bệnh này bằng tiền sử gia đình và chúng dễ bị bỏ sót, có thể ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống của trẻ sau này.
Cụ thể, xét nghiệm này còn sàng lọc toàn diện các loại bất thường di truyền nguy hiểm gồm 27 bất thường số lượng nhiễm sắc thể cho thai, 01 mất đoạn phổ biến duy nhất được khuyến cáo sàng lọc liên quan hội chứng DiGeorge cho thai, 7.000 đột biến gây bệnh liên quan 25 bệnh đơn gen trội phổ biến nhất cho thai, 2.800 đột biến gây bệnh liên quan 9 bệnh di truyền lặn đơn gen cho mẹ.
Các thai phụ có chồng lớn hơn 40 tuổi, tiền căn gia đình mắc bệnh di truyền trong các gen được khảo sát​, siêu âm có bất thường như độ mờ da gáy tăng đơn độc trong quý 1 thai kỳ <3.5mm nhưng không muốn làm xét nghiệm xâm lấn, thai phụ muốn sàng lọc toàn diện cho con có thể chọn thực hiện triSure Procare. Thai phụ sẽ được tích hợp nhiều xét nghiệm gen trong 1 với chỉ một lần lấy mẫu máu (khoảng 10ml) duy nhất nên vô cùng tiện lợi.
Việc phát hiện sớm các dị tật bẩm sinh ở thai nhi mang lại nhiều lợi ích thiết thực, giúp bác sĩ can thiệp kịp thời và hiệu quả cho trẻ sau sinh hoặc gia đình thai phụ có phương án quản lý thai kỳ tốt hơn.

Thai phụ lấy máu làm xét nghiệm triSure Procare tại Gene Solutions

Điều trị hội chứng Jackson Weiss

Các phương pháp điều trị ở nhiều chuyên khoa Ngoại thần kinh, Cơ xương khớp, Nhi khoa, Tai mũi họng… hỗ trợ cải thiện triệu chứng cho bệnh nhân chứ không thể chữa khỏi bệnh.
Phát hiện bệnh và điều trị sớm giúp người bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống, kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân. Tùy vào các triệu chứng bệnh nhẹ hay nghiêm trọng mà bác sĩ có thể đưa ra phương pháp chữa trị phù hợp. Phương pháp phẫu thuật có thể thực hiện khi trẻ còn nhỏ.
Khi bệnh nhân có các triệu chứng tăng áp lực nội sọ, bác sĩ khoa Ngoại thần kinh có thể lưu dịch não để giải phóng áp lực, tạo không gian trong hộp sọ cho não phát triển và cải thiện hình dáng của đầu. Các bất thường dị tật ở tay, chân có thể được can thiệp phù hợp hoặc bệnh nhân phải sống với dị tật này suốt đời.
Vật lý trị liệu và phương pháp điều trị bảo tồn có thể cải thiện triệu chứng và tình trạng ở chân của người bệnh.
Điều may mắn là nhiều người mắc hội chứng Jackson-Weiss được ghi nhận có trí tuệ và tuổi thọ bình thường.

Tư vấn di truyền

Đây là bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường. Một cá thể bị bệnh có thể do thừa hưởng đột biến từ cha hoặc mẹ mắc bệnh hoặc do biến thể de novo gây ra. Tuổi cha cao được chứng minh là có liên quan đến với các biến thể gây bệnh của hội chứng này. Nếu cha và mẹ xét nghiệm không có đột biến gen gây bệnh (thai/trẻ mắc bệnh mang đột biến de novo)  thì tỉ lệ có con lần sau mang đột biến gen tăng khoảng 1-2%, do thể khảm khu trú tế bào sinh dục cần sàng lọc hoặc chẩn đoán trước sinh.
Nếu cha hoặc mẹ bị bệnh, nguy cơ truyền đột biến cho con là 50%.
Thời điểm tối ưu để xác định nguy cơ di truyền và thảo luận về khả năng thực hiện xét nghiệm trước sinh / tiền làm tổ là trước khi mang thai.

Nguồn tham khảo:
1. National Organization for Rare Disorders, Jackson-Weiss Syndrome. Retrieved from 

https://rarediseases.org/rare-diseases/jackson-weiss-syn;drome/
2. Medical News, What is Jackson-Weiss Syndrome? Retrieved from 

https://www.news-medical.net/health/What-is-Jackson-Weiss-Syndrome.aspx
3. National Library of Medicine, Jackson-Weiss syndrome: identification of two novel FGFR2 missense mutations shared with Crouzon and Pfeiffer craniosynostotic disorders. Retrieved from 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9385368/
4. Advanced Orthopaedics & Sports Medicine, Jackson-Weiss Syndrome. Retrieved from 

https://www.advancedosm.com/jackson-weiss-syndrome-orthopaedic-sports-medicine-specialist-cypress-houston-tx/