Loạn sản sụn Hypochondroplasia

Loạn sản sụn Hypochondroplasia là gì?

Hypochondroplasia là một loại bệnh di truyền, đặc trưng bởi tầm vóc thấp bé, cánh tay, chân, bàn tay và bàn chân ngắn, không cân đối (hay còn gọi là bệnh lùn chân tay ngắn). Những đặc điểm này rất khó nhận diện cho đến khi trẻ dần lớn lên hoặc thậm chí đến độ tuổi trưởng thành mới được phát hiện là mắc bệnh. Bên cạnh đó, một số người mắc chứng loạn sản sụn Hypochondroplasia bị cong chân lúc nhỏ nhưng lại cải thiện một cách tự nhiên theo tuổi tác.
Một số cá nhân bị bệnh cũng có thể có đầu to bất thường, trán tương đối nổi bật hoặc có các bất thường về thể chất khác liên quan đến rối loạn. Ngoài ra, khoảng 10% trường hợp có thể bị chậm phát triển tâm thần nhẹ.
Trong một số trường hợp, chứng giảm sản sụn dường như xảy ra ngẫu nhiên không rõ lý do (không thường xuyên) và không có tiền sử gia đình rõ ràng. Trong các trường hợp khác, rối loạn này mang tính chất gia đình với di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường.
Loạn sản sụn Hypochondroplasia là một chứng rối loạn di truyền hiếm gặp, nhưng là một tình trạng loạn sản xương tương đối phổ biến với tỷ lệ xảy ra là 1/33.000 (Bober , Bellus, Nikkel, & Tiller, 1999).

Hypochondroplasia là kết quả của đột biến gen FGFR3 (Nguồn: insight.jci)

Nguyên nhân và cơ chế của loạn sản sụn Hypochondroplasia

Loạn sản sụn Hypochondroplasia là kết quả của đột biến gen FGFR3, gen này có chức năng điều chỉnh quá trình phát triển xương và sự phân chia tế bào trong các vùng tăng trưởng xương. Đột biến này làm tăng cường hoạt động của protein FGFR3, dẫn đến sự ức chế tăng trưởng xương. Khi protein FGFR3 hoạt động quá mức, quá trình phát triển xương bị ảnh hưởng, dẫn đến sự rút ngắn và biến dạng của các vùng xương. Theo nghiên cứu của Rousseau và cộng sự (1996), biến thể N450K chiếm khoảng 70% tổng số bệnh nhân được báo cáo.
Hypochondroplasia được di truyền theo kiểu trội nhiễm sắc thể thường, có nghĩa là một bản sao của gen bị thay đổi trong mỗi tế bào là đủ để gây ra rối loạn. Hầu hết những người mắc chứng giảm sản sụn đều được sinh ra từ cha mẹ không mắc bệnh và có chiều cao trung bình, những trường hợp này là do các biến thể mới de novo trong gen FGFR3 gây ra. Nhiều nghiên cứu cho thấy, đột biến mới de novo ở thai gia tăng theo tuổi cha (không liên quan đến tuổi mẹ), nghĩa là cha càng lớn tuổi (> 40 tuổi), nguy cơ sinh con mắc bệnh di truyền trội do đột biến de novo cũng cao hơn.
Trong những trường hợp còn lại, những người mắc chứng giảm sản sụn thừa hưởng gen FGFR3 bị biến đổi từ cha hoặc mẹ, hoặc cả cha và mẹ bị ảnh hưởng. Những người thừa hưởng hai bản sao bị biến đổi của gen này thường gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn về sự phát triển của xương so với những người thừa hưởng một biến thể FGFR3.

Hypochondroplasia là bệnh di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường (Nguồn: Wikipedia)

Biểu hiện lâm sàng của loạn sản sụn Hypochondroplasia

Loạn sản sụn Hypochondroplasia là một dạng bệnh lùn chân tay ngắn. Tình trạng này ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi sụn thành xương (một quá trình gọi là cốt hóa), đặc biệt là ở xương dài của cánh tay và chân. Hypochondroplasia tương tự như một chứng rối loạn xương khác gọi là chứng loạn sản sụn, nhưng các đặc điểm có xu hướng nhẹ hơn.
Tất cả những người mắc bệnh hypochondroplasia đều có vóc dáng thấp bé. Chiều cao trưởng thành của nam giới mắc bệnh này dao động từ 138 cm đến 165 cm (4 feet, 6 inch đến 5 feet, 5 inch). Phạm vi chiều cao dành cho phụ nữ trưởng thành là 128 cm đến 151 cm (4 feet, 2 inch đến 4 feet, 11 inch).
Vùng cổ và chân của họ cũng ngắn hơn và không phát triển đầy đủ. Đầu lớn và khuôn mặt có thể có một số đặc điểm đặc trưng như: khoảng cách hẹp giữa hai mắt, khoảng cách gần giữa trán và mũi.
Những người mắc chứng Hypochondroplasia có cánh tay và chân ngắn; bàn tay và bàn chân rộng, ngắn. Các đặc điểm đặc trưng khác bao gồm đầu to (đầu to)  phạm vi chuyển động hạn chế ở khuỷu tay, lưng dưới lắc lư (chứng cong lưng) và chân vòng kiềng. Những dấu hiệu này thường ít rõ ràng hơn so với những dấu hiệu gặp ở những người mắc chứng loạn sản sụn và có thể không được chú ý cho đến khi còn nhỏ hoặc giữa thời thơ ấu.

Loạn sản sụn Hypochondroplasia là một dạng bệnh lùn chân tay ngắn (Nguồn: springernature)

Những người bị ảnh hưởng có nguy cơ mắc chứng rối loạn co giật được gọi là động kinh thùy thái dương tăng lên một chút. Một số nghiên cứu đã báo cáo rằng một tỷ lệ nhỏ những người mắc bệnh Hypochondroplasia bị thiểu năng trí tuệ hoặc các vấn đề về học tập ở mức độ nhẹ đến trung bình.
Hypochondroplasia có thể gây ra một số triệu chứng và vấn đề sức khỏe. Mặc dù nhẹ hơn so với Achondroplasia, nhưng người bị Hypochondroplasia có thể gặp khó khăn trong việc nghe do vấn đề về ống nghe và tai giữa. Họ cũng có nguy cơ cao mắc các vấn đề lưu thông máu như tắc nghẽn động mạch vành và cao huyết áp. Vấn đề về hệ thống xương cũng là một khía cạnh quan trọng, bao gồm cột sống cong và vùng ngực hẹp.

Phương pháp điều trị của loạn sản sụn Hypochondroplasia

Phẫu thuật chỉnh hình: Tình trạng tầm vóc thấp bé được gây bởi Hypochondroplasia có thể được điều trị phần nào bằng cách phẫu thuật. Tuỳ vào tình trạng của bé cũng như kỳ vọng của ba mẹ mà có thể thực hiện phẫu thuật phù hợp. Ví dụ như phẫu thuật để điều trị chứng gù cột sống thắt lưng, phẫu thuật cắt bỏ sống làm giảm các triệu chứng hẹp ống sống;
Điều trị động kinh theo cách tiêu chuẩn: Theo dõi các mốc phát triển chặt chẽ từ thời thơ ấu, từ đó có những chương trình giáo dục đặc biệt, phù hợp nhằm giải quyết tình trạng suy giảm giảm thức.
Giám sát và theo dõi sức khỏe định kỳ: Theo dõi chiều cao, cân nặng và chu vi vòng đầu theo các đường cong tăng trưởng tiêu chuẩn của chứng loạn sản sụn. Khi khám sức khỏe định kỳ cho trẻ, cần lưu ý khám thần kinh để tìm dấu hiệu chèn ép tủy sống, đánh giá các dấu hiệu và triệu chứng của chứng ngưng thở khi ngủ, khám thực thể xem có hiện tượng cong chân hay không và theo dõi sự phát triển và điều chỉnh xã hội.
Quản lý thai kỳ: Chẩn đoán trước nguy cơ mắc Hypochondroplasia giúp đội ngũ y bác sĩ áp dụng các phương pháp điều trị hoặc xử lý phù hợp. Nhiều trường hợp mắc Hypochondroplasia vẫn có thể sinh qua đường âm đạo, phụ thuộc vào kích thước đầu của thai nhi, khả năng thoát ra của xương chậu; có thể sử dụng gây tê ngoài màng cứng hoặc tủy sống, nhưng nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ gây mê trước khi sinh để đánh giá giải phẫu cột sống.

Sàng lọc và chẩn đoán loạn sản sụn Hypochondroplasia

Các tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng và X quang cho hội chứng giảm sản sụn xương vẫn còn gây tranh cãi vì nhiều lý do, bao gồm:
– Không có đặc điểm X quang hoặc lâm sàng nào là đặc trưng duy nhất đối với chứng giảm sản sụn xương.
– Biểu hiện của nhiều đặc điểm chẩn đoán đã được thiết lập ở những người bị ảnh hưởng là khác nhau.
– Tính không đồng nhất của các locus gen đã được thiết lập.

Hypochondroplasia có thể được gợi ý phát hiện trước khi sinh thông qua siêu âm, dựa trên các phát hiện xương dài ngắn, có hoặc không có tăng đường kính lưỡng đỉnh (BPD) và xác nhận phân tử sau đó (Stoll et al., 1985 ).

Sàng lọc trước sinh với xét nghiệm triSure Procare

Tuy nhiên, các đặc điểm của chứng Hypochondroplasia thường khó nhận diện và có sự trùng lặp về kiểu hình với các tình trạng loạn sản xương khác.
Giờ đây, với sự phát triển của y học, phụ nữ mang thai ở tuần thứ 9 đã có thể làm xét nghiệm triSure Procare để sàng lọc toàn diện các bất thường di truyền phổ biến, bao gồm cả  bệnh loạn sản sụn Hypochondroplasia. triSure Procare là phương pháp xét nghiệm NIPT không xâm lấn, an toàn cho mẹ và bé. Sử dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới NGS cùng độ phủ sâu (ultra deep sequencing) chỉ với 1 lần lấy máu, triSure Procare có thể sàng lọc toàn diện các loại bất thường di truyền phổ biến trong thai kỳ như: 27 bất thường về số lượng nhiễm sắc thể, 01 mất đoạn phổ biến duy nhất được khuyến cáo sàng lọc liên quan hội chứng DiGeorge cho thai, 7.000 đột biến gây bệnh liên quan 25 bệnh đơn gen trội, 2.800 đột biến gây bệnh liên quan 09 bệnh di truyền lặn đơn gen.

Trường hợp thai phụ có kết quả sàng lọc triSure Procare dương tính cần được tư vấn và chỉ định thực hiện chọc ối hoặc sinh thiết gai nhau để chẩn đoán cho thai. Với mong muốn đồng hành cùng mẹ bầu chăm sóc thai kỳ trọn vẹn, Gene Solutions mang đến chương trình hỗ trợ toàn diện sau xét nghiệm. Thai phụ được hỗ trợ chi phí chọc ối/ sinh thiết gai nhau, miễn phí xét nghiệm chẩn đoán CNVSure…

Tư vấn di truyền

Hypochondroplasia được di truyền theo kiểu trội nhiễm sắc thể thường.
Phần lớn những người mắc chứng thiểu sản sụn có cha mẹ có tầm vóc trung bình và mắc chứng giảm sản sụn do một biến thể gây bệnh de novo . Nếu cha và mẹ xét nghiệm không có đột biến gen FGFR3 thì tỉ lệ có con lần sau mang đột biến gen tăng khoảng 1-2%, do thể khảm khu trú tế bào sinh dục cần sàng lọc hoặc chẩn đoán trước sinh.
Nếu trường hợp chẩn đoán có biến thể gây bệnh FGFR3 đã biết mà không thể phát hiện được trong DNA bạch cầu của cả bố và mẹ và cả bố và mẹ đều không mắc chứng loạn sản xương trội trên nhiễm sắc thể thường, thì nguy cơ tái phát đối với anh chị em được ước tính là 1% do khả năng mắc bệnh khảm dòng mầm của bố mẹ .
Một cá nhân mắc chứng thiểu sản sụn có bạn đời có tầm vóc trung bình thì có 50% nguy cơ sinh con mắc chứng thiểu sản sụn.
Nếu bạn đời của một cá nhân bị ảnh hưởng cũng mắc chứng giảm sản sụn xương (hoặc một dạng loạn sản xương trội khác), việc tư vấn di truyền sẽ trở nên phức tạp hơn vì nguy cơ di truyền hai chứng loạn sản xương di truyền trội, tỷ lệ không đồng nhất di truyền cao và thiếu tài liệu y khoa giải quyết những trường hợp này.
Có thể thực hiện xét nghiệm tiền sản và xét nghiệm di truyền trước tiền làm tổ (PGT-M) nếu (các) biến thể gây bệnh gây bệnh đã được xác định ở (các) cha mẹ bị ảnh hưởng.

Nguồn tham khảo:
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ajmg.a.61912 
https://medlineplus.gov/genetics/condition/hypochondroplasia/ 
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1477/ 
https://rarediseases.org/rare-diseases/hypochondroplasia/ 
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ajmg.a.61912