Tầm soát ung thư sớm có ý nghĩa gì? Đây là câu hỏi của nhiều người khi nhắc đến tầm soát. Cùng Gene Solutions giải đáp thắc mắc này qua bài viết sau.
Tầm soát ung thư sớm là gì?
Tầm soát ung thư sớm là quá trình kiểm tra sức khỏe định kỳ nhằm phát hiện những dấu hiệu bất thường hoặc tổn thương nghi ngờ ung thư. Mục tiêu của tầm soát là phát hiện ung thư ở giai đoạn đầu, khi việc điều trị hiệu quả hơn và khả năng hồi phục cao hơn. Tầm soát bao gồm nhiều phương pháp khác nhau như xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh học hoặc kỹ thuật y tế khác để phát hiện ung thư trước khi người bệnh có biểu hiện lâm sàng.
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa tầm soát và chẩn đoán ung thư, nhưng thực tế, đây là hai quy trình hoàn toàn khác nhau.
- Tầm soát là bước đầu tiên, dành cho người chưa có triệu chứng với mục đích phát hiện các yếu tố nguy cơ hoặc dấu hiệu nghi ngờ, nhưng không thể khẳng định chắc chắn người đó mắc bệnh.
- Chẩn đoán được thực hiện khi kết quả tầm soát bất thường hoặc khi người bệnh bắt đầu có triệu chứng. Bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu như sinh thiết, CT scan… để xác định chính xác có ung thư hay không.
Tóm lại, tầm soát là quá trình phát hiện sớm, còn chẩn đoán là bước xác nhận bệnh. Cả hai đều đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị ung thư hiệu quả.
Ý nghĩa xét nghiệm tầm soát ung thư sớm
-
Phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm
Khi ung thư được phát hiện sớm, tỷ lệ điều trị thành công sẽ cao hơn. Ví dụ:
- Ung thư vú: Phát hiện ở giai đoạn đầu có thể đạt tỷ lệ sống sót sau 5 năm lên tới 99%, trong khi ở giai đoạn muộn chỉ còn 25-30% (Nguồn: American Cancer Society).
- Ung thư buồng trứng: Giai đoạn sớm đạt tỷ lệ sống sót 93%, nhưng giai đoạn muộn chỉ còn 27% (Nguồn: Cancer Research UK).
- Ung thư đại trực tràng: Giai đoạn sớm có tỷ lệ sống sót 90-95%, nhưng giảm xuống chỉ còn 10-15% khi đã di căn (Nguồn: American Cancer Society).
- Ung thư phổi: Ở giai đoạn khu trú, tỷ lệ sống sót sau 5 năm đạt khoảng 60%, nhưng khi đã di căn, chỉ còn khoảng 8% (Nguồn: Vinmec International).
Những con số này minh chứng rằng phát hiện sớm giúp nâng cao cơ hội điều trị thành công, giảm nguy cơ di căn và tạo ra nhiều lựa chọn điều trị hiệu quả hơn, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ.
2. Giảm chi phí điều trị
Điều trị ung thư ở giai đoạn muộn thường có chi phí rất cao, gấp 3-5 lần so với khi bệnh được phát hiện sớm. Thêm vào đó, việc phát hiện sớm không chỉ giúp giảm chi phí điều trị mà còn làm giảm thời gian nằm viện và giảm chi phí thuốc men.
3. Cải thiện chất lượng cuộc sống
Khi ung thư được phát hiện và điều trị sớm, người bệnh sẽ có cơ hội nhận được phương pháp điều trị hiệu quả và ít xâm lấn hơn, từ đó giúp giảm thiểu các tác dụng phụ nghiêm trọng của điều trị. Điều này giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn trong suốt quá trình điều trị, đồng thời kéo dài tuổi thọ và duy trì chất lượng sức khỏe.
Ngoài những lợi ích trên, nhiều trường hợp cũng phát hiện bệnh ở giai đoạn tiền ung thư và can thiệp kịp thời, ngăn ngừa sự phát triển của ung thư. Ví dụ, trong khi nội soi đại tràng, bác sĩ có thể phát hiện ra các polyp – những tổn thương tiền ung thư – và loại bỏ chúng trước khi chúng có thể phát triển thành ung thư.
Tương tự, đối với ung thư cổ tử cung, việc phát hiện tế bào bất thường qua xét nghiệm Pap smear hoặc HPV có thể giúp ngừng sự phát triển của bệnh ngay từ khi còn ở giai đoạn sớm. Những can thiệp này sẽ bảo vệ sức khỏe, giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư trong tương lai.
Tầm soát ung thư sớm có giá trị gì?
Đối tượng nào nên tầm soát sớm?
Ung thư là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tử vong trên toàn cầu, nếu phát hiện sớm, tỷ lệ điều trị thành công sẽ cao hơn rất nhiều. Do đó, ai cũng nên nâng cao ý thức và thực hiện tầm soát ung thư định kỳ. Đặc biệt đối với nhóm người có nguy cơ cao như:
- Người trên 40 tuổi hoặc có tiền sử gia đình mắc ung thư.
- Người có thói quen hút thuốc, uống rượu bia, hoặc chế độ ăn uống không lành mạnh.
Ngoài ra, những người có các yếu tố nguy cơ khác như thay đổi bất thường trong cơ thể như sụt cân không rõ nguyên nhân, đau dai dẳng, hoặc các vấn đề tiêu hóa kéo dài. Những triệu chứng này cần được theo dõi và liên hệ với các xét nghiệm chẩn đoán kịp thời.
Các phương pháp tầm soát ung thư phổ biến
Các phương pháp tầm soát ung thư phổ biến bao gồm:
- Chẩn đoán hình ảnh: Các kỹ thuật như siêu âm, X-quang, CT, và MRI giúp phát hiện các tổn thương hoặc khối u trong cơ thể. Đây là các phương pháp hiệu quả để phát hiện ung thư ở giai đoạn đầu.
- Nội soi tiêu hóa: Nội soi dạ dày, đại tràng, hay đường ruột giúp phát hiện các tổn thương trong hệ tiêu hóa như polyp, ung thư đại tràng, hoặc ung thư dạ dày.
- Xét nghiệm tế bào: Các xét nghiệm như Pap smear (phết tế bào cổ tử cung) phát hiện ung thư cổ tử cung ở giai đoạn sớm, khi các tế bào bất thường có thể được điều trị trước khi phát triển thành ung thư.
- Các xét nghiệm tầm soát cấp độ gen: Xét nghiệm di truyền giúp phát hiện các đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư, đặc biệt đối với những người có tiền sử gia đình mắc ung thư. Tuy nhiên, xét nghiệm này chỉ xác định nguy cơ ung thư di truyền và thường chỉ thực hiện một lần trong đời. Nó không thể xác định liệu bạn có đang mắc ung thư hiện tại hay không.
- Các xét nghiệm phân tích DNA ngoại bào: Đây là một phương pháp tầm soát ung thư mới, giúp phát hiện các tế bào ung thư có trong máu mà không cần sinh thiết đặc. Xét nghiệm này phân tích các DNA ngoại bào (ctDNA) có trong máu, giúp phát hiện sự hiện diện của các phân mảnh DNA từ tế bào ung thư lưu hành trong máu. Phương pháp này có thể giúp phát hiện ung thư ở giai đoạn rất sớm.
Ngoài các phương pháp trên, các dấu ấn ung thư trong máu như CEA, PSA, AFP, CA 125, CA 19-9, v.v. cũng được nhiều người tìm kiếm để phát hiện ung thư. Tuy nhiên, các xét nghiệm này hiện tại chủ yếu được sử dụng trong chẩn đoán và theo dõi điều trị ung thư thay vì tầm soát.
Các chỉ số này thường bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, có thể dẫn đến kết quả không chính xác, bao gồm âm tính giả (dương tính mặc dù không có bệnh) hoặc dương tính giả (kết quả dương tính mặc dù không có bệnh).
Khi nào nên đi tầm soát ung thư sớm?
Mỗi độ tuổi và tình trạng sức khỏe khác nhau sẽ yêu cầu lịch trình tầm soát khác nhau. Dưới đây là các thời điểm tầm soát tham khảo:
Trước 30 tuổi: Kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ
Ở độ tuổi này, cơ thể vẫn còn khá khỏe mạnh và không có dấu hiệu rõ rệt của ung thư. Tuy nhiên, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ vẫn rất quan trọng để phát hiện các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Các xét nghiệm chủ yếu trong giai đoạn này bao gồm kiểm tra sức khỏe tổng quát, theo dõi các chỉ số cơ thể như huyết áp, cholesterol, đường huyết và các chỉ số cơ bản khác. Tuy chưa cần tầm soát ung thư chuyên sâu, việc giữ thói quen khám sức khỏe định kỳ là cách để bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Từ 40 tuổi trở lên: Thực hiện tầm soát chuyên sâu
Sau tuổi 40, nguy cơ mắc ung thư tăng lên do sự thay đổi trong quá trình lão hóa và tích lũy các yếu tố nguy cơ. Đây là thời điểm vàng để bắt đầu thực hiện các xét nghiệm tầm soát ung thư chuyên sâu. Các phương pháp tầm soát này bao gồm chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, X-quang, CT, MRI, và các xét nghiệm tế bào (như Pap smear cho phụ nữ).
Người có nguy cơ cao: Tầm soát sớm hơn theo hướng dẫn của bác sĩ
Những người có nguy cơ cao mắc ung thư (do yếu tố di truyền, thói quen sinh hoạt không lành mạnh hoặc môi trường) cần bắt đầu tầm soát ung thư sớm hơn so với độ tuổi thông thường. Ví dụ, người có người thân mắc ung thư vú, đại tràng hoặc các bệnh ung thư di truyền khác nên bắt đầu tầm soát ung thư từ tuổi trẻ hơn và làm theo hướng dẫn của bác sĩ. Bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp tầm soát phù hợp.
Xem thêm: Các thông tin truyền thông khác từ Gene Solutions
Chủ động tầm soát sớm để bảo vệ sức khỏe
Vậy, qua những thông tin trên, tầm soát ung thư sớm có ý nghĩa gì? Tầm soát là phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe. Việc nâng cao nhận thức và thực hiện tầm soát định kỳ không chỉ giúp tăng khả năng chữa khỏi mà còn giảm thiểu chi phí và gánh nặng cho gia đình. Do đó, mỗi chúng ta cần chủ động chăm sóc sức khỏe, duy trì lối sống lành mạnh và không bỏ qua các đợt tầm soát định kỳ để bảo vệ sức khỏe bền vững.
