Ung thư gan nên ăn gì? Gợi ý chế độ dinh dưỡng hỗ trợ sức khỏe

Ung thư gan nên ăn gì để hỗ trợ điều trị? Gợi ý thực đơn tốt cho gan, giúp tăng đề kháng, giảm mệt mỏi và cải thiện chất lượng sống hiệu quả.

1. Vì sao dinh dưỡng quan trọng với người bệnh ung thư gan?

Dinh dưỡng đóng vai trò nền tảng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống của người mắc ung thư gan. Một chế độ ăn hợp lý không chỉ giúp cơ thể duy trì thể trạng ổn định, mà còn góp phần cải thiện cảm giác ăn uống, tăng năng lượng, giảm mệt mỏi và nâng cao tinh thần cho người bệnh trong suốt quá trình sống chung với bệnh. Vậy ung thư gan nên ăn gì để sống khỏe hơn mỗi ngày? Trước hết, cần hiểu rõ ảnh hưởng của bệnh đến gan và toàn cơ thể.

Vai trò của gan và ảnh hưởng của ung thư tới chức năng gan

Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất trong cơ thể, chịu trách nhiệm chuyển hóa dinh dưỡng, tổng hợp protein, sản xuất enzyme tiêu hóa và thải độc. Khi bị ung thư gan, các chức năng này bị tổn hại, dẫn đến:

• Giảm khả năng chuyển hóa thức ăn thành năng lượng
  
• Tăng nguy cơ tích tụ độc tố trong cơ thể
  
• Suy giảm tổng thể sức khỏe thể chất
  

Theo Viện Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), những tổn thương ở gan ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống và khả năng sinh hoạt hàng ngày của người bệnh( IARC – World Health Organization, 2020).

Người bệnh dễ bị suy dinh dưỡng nếu ăn uống không đúng

Theo Tổ chức Dinh dưỡng Lâm sàng Châu Âu (ESPEN), hơn 80% bệnh nhân ung thư gan có nguy cơ suy dinh dưỡng do chán ăn, rối loạn tiêu hóa và thay đổi vị giác(ESPEN Guidelines, Clinical Nutrition in Cancer, 201). Một số biểu hiện phổ biến bao gồm:

• Sụt cân nhanh
  
• Thiếu năng lượng, dễ mệt mỏi
  
• Hệ miễn dịch suy yếu
  

Suy dinh dưỡng không chỉ làm giảm thể lực mà còn khiến người bệnh mệt mỏi triền miên, giảm hứng thú với sinh hoạt cá nhân, làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Dinh dưỡng hợp lý giúp nâng cao chất lượng sống

Một chế độ ăn được cá nhân hóa và khoa học sẽ giúp người bệnh:

• Duy trì cân nặng hợp lý và ổn định thể trạng
  
• Cải thiện giấc ngủ, giảm cảm giác buồn nôn, đầy bụng
  
• Tăng năng lượng, tạo cảm giác dễ chịu và tinh thần tích cực hơn
  

Nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Hepatology năm 2022 cho thấy: việc cải thiện chất lượng dinh dưỡng giúp bệnh nhân ung thư gan đạt điểm chất lượng sống cao hơn rõ rệt so với nhóm ăn uống không kiểm soát(J Hepatol. 2022;77(4):1028–1036).

Chính vì thế, câu hỏi “ung thư gan nên ăn gì” không chỉ đơn thuần là vấn đề dinh dưỡng, mà còn là chìa khóa quan trọng giúp người bệnh sống thoải mái hơn, kiểm soát triệu chứng tốt hơn và tận hưởng cuộc sống tích cực trong khả năng của mình.

2.  Người bị ung thư gan nên ăn gì để tốt cho sức khỏe?

Một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng và dễ tiêu hóa sẽ giúp người bệnh ung thư gan duy trì thể trạng, cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm thiểu biến chứng dinh dưỡng thường gặp. Dưới đây là các nhóm thực phẩm người bệnh nên ưu tiên nếu còn băn khoăn ung thư gan nên ăn gì để tốt cho sức khỏe.

Thực phẩm giàu đạm dễ tiêu hóa

Người bị ung thư gan cần cung cấp đủ protein để tránh tình trạng teo cơ, nhưng cần ưu tiên các loại đạm dễ hấp thu, ít béo để giảm gánh nặng cho gan:

• Cá nạc như cá hồi, cá thu, cá basa: giàu axit béo omega-3 có khả năng kháng viêm.
  
• Trứng và sữa tách béo: cung cấp đạm chất lượng cao và dễ tiêu hóa.
  
• Đậu hũ (đậu phụ): nguồn đạm thực vật lành mạnh, giàu isoflavone.
  
• Thịt nạc trắng như ức gà, thịt lợn nạc: ít cholesterol, dễ chế biến và thân thiện với gan.
  

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), bổ sung protein dễ tiêu hóa giúp bệnh nhân ung thư gan cải thiện thể trạng, giảm nguy cơ suy mòn và cải thiện chỉ số albumin huyết thanh( NIH, Liver Cancer Nutrition Guidelines, 2021).

Tăng cường rau xanh và trái cây ít ngọt

hực phẩm thực vật cung cấp chất xơ, vitamin và chất chống oxy hóa giúp giảm tích tụ độc tố và hỗ trợ nhu động tiêu hóa:

• Rau xanh đậm như cải bó xôi, cải thìa, súp lơ xanh: giàu folate, vitamin C và K.
• Trái cây ít đường: bưởi, táo, thanh long, dưa lưới… chứa chất xơ và flavonoid tự nhiên.
• Củ quả như cà rốt, bí đỏ, củ dền: hỗ trợ giải độc gan và tăng cường men gan.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người bị ung thư gan nên tiêu thụ ít nhất 400g rau củ mỗi ngày, ưu tiên rau lá xanh và trái cây ít đường để giảm stress oxy hóa và cải thiện chức năng gan(WHO: Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases, 2020).

Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Chất chống oxy hóa giúp trung hòa gốc tự do – tác nhân góp phần gây tổn thương tế bào gan. Một số thực phẩm đặc biệt nên có trong thực đơn:

• Nghệ: chứa curcumin có tác dụng chống viêm, bảo vệ gan khỏi xơ hóa (PubMed Central, 2021).
• Tỏi: giàu allicin, giúp kích thích enzyme gan và giảm viêm.
• Trà xanh: chứa EGCG, được chứng minh có thể cải thiện chức năng gan ở người mắc bệnh gan mạn tính (Journal of Nutrition, 2017).
• Việt quất, hạt óc chó: chứa polyphenol và omega-3, hỗ trợ tế bào gan khỏe mạnh.

Một nghiên cứu của Clinical Nutrition năm 2022 cho thấy: việc bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa giúp giảm căng thẳng oxy hóa, giảm viêm và cải thiện chỉ số men gan ở bệnh nhân ung thư gan(Clinical Nutrition, 2022; Volume 41, Issue 1).

Uống đủ nước và bổ sung điện giải tự nhiên

Cung cấp đủ nước giúp gan thải độc tốt hơn, đồng thời hạn chế tình trạng táo bón và khô niêm mạc – vốn phổ biến ở bệnh nhân ung thư gan. Ngoài nước lọc, nên bổ sung:

• Nước dừa: nguồn điện giải tự nhiên giàu kali.
  
• Nước ép rau củ không đường: giàu vitamin, khoáng và dễ hấp thu.
  
• Nước chanh pha loãng: cung cấp vitamin C, hỗ trợ thanh lọc gan.
  

Hiệp hội Dinh dưỡng Canada khuyến cáo người bệnh ung thư gan nên uống 1.5–2 lít nước/ngày, trừ khi có chỉ định hạn chế nước do phù hoặc cổ trướng(Dietitians of Canada, Oncology Nutrition Practice Guidelines, 2020).

 Ngũ cốc nguyên hạt, yến mạch, gạo lứt giúp no lâu và bổ sung năng lượng

Đối với câu hỏi ung thư gan nên ăn gì để bổ sung năng lượng an toàn, thì tinh bột phức hợp từ ngũ cốc nguyên hạt là lựa chọn tối ưu:

• Yến mạch: giàu beta-glucan, giúp ổn định đường huyết và nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột.
  
• Gạo lứt, quinoa, hạt kê: bổ sung vitamin nhóm B và magie – các vi chất cần thiết cho chuyển hóa năng lượng.
  

Bánh mì nguyên cám: giúp no lâu, hạn chế tăng đường huyết đột ngột sau ăn.

Theo European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN), nhóm tinh bột nguyên cám giúp cung cấp năng lượng bền vững, giảm nguy cơ rối loạn tiêu hóa và duy trì ổn định thể trạng cho bệnh nhân ung thư gan(ESPEN Guidelines on Nutrition in Cancer Patients, 2017).

3. Một số lưu ý khi xây dựng thực đơn cho người ung thư gan

Ngoài việc lựa chọn thực phẩm tốt cho gan, người bệnh cũng cần tuân thủ một số nguyên tắc ăn uống quan trọng để giảm áp lực lên gan và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn. Dưới đây là những lưu ý quan trọng khi xây dựng thực đơn cho người đang quan tâm đến ung thư gan nên ăn gì.

Hạn chế chất béo bão hòa và thực phẩm chiên rán

Chất béo bão hòa và đồ chiên rán gây áp lực lớn lên gan vì gan là cơ quan chính chịu trách nhiệm chuyển hóa chất béo. Việc tiêu thụ quá nhiều chất béo “xấu” có thể dẫn đến tích mỡ trong gan, thúc đẩy viêm và làm bệnh tiến triển nặng hơn.

Nên tránh:

• Mỡ động vật, bơ thực vật, nội tạng động vật
  
• Các món chiên ngập dầu, fast food, snack đóng gói

Thay thế bằng:

• Dầu thực vật ép lạnh (dầu oliu, dầu hạt cải)
  
• Hấp, luộc, nướng thay cho chiên xào

Theo Hiệp hội Gan Mật Hoa Kỳ (AASLD), chế độ ăn ít chất béo bão hòa giúp giảm tích mỡ và viêm gan ở bệnh nhân ung thư gan và xơ gan(AASLD Practice Guidance, 2021).

Không sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn

Rượu là yếu tố hàng đầu gây hủy hoại gan – đặc biệt nguy hiểm đối với người đã mắc ung thư gan. Cồn làm tổn thương tế bào gan, thúc đẩy xơ gan và giảm hiệu quả chuyển hóa thuốc điều trị.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo bệnh nhân ung thư gan nên tuyệt đối tránh rượu bia ở mọi liều lượng(WHO, Cancer Prevention Recommendations, 2020).

Ngoài rượu bia, người bệnh cũng nên tránh:

• Nước ngọt có gas
  
• Đồ uống năng lượng
  
• Cà phê pha sẵn chứa nhiều đường và kem béo

Giảm muối, thực phẩm chế biến sẵn

Người ung thư gan có nguy cơ giữ nước và tích dịch (cổ trướng), do đó cần hạn chế natri (muối) để giảm gánh nặng lên gan và thận:

Cần tránh:

• Thịt hộp, xúc xích, cá khô, mì gói
  
• Dưa muối, mắm, nước tương mặn

Thay thế bằng:

• Gia vị tự nhiên (chanh, gừng, hành lá)
  
• Sử dụng muối i-ốt giảm natri nếu cần
  

Theo Trung tâm Ung thư MD Anderson (Mỹ), chế độ ăn giảm natri có thể giúp kiểm soát cổ trướng và cải thiện sự thoải mái ở người mắc bệnh gan mạn tính(MD Anderson Cancer Center, Nutrition Guidelines for Liver Cancer, 2022).

Chia bữa nhỏ trong ngày để dễ hấp thu

Thay vì ăn 3 bữa lớn, người bệnh nên chia thành 5–6 bữa nhỏ mỗi ngày để tránh quá tải hệ tiêu hóa, hỗ trợ gan hoạt động nhẹ nhàng hơn.

Lợi ích của việc chia nhỏ bữa ăn:

• Tránh buồn nôn, đầy bụng
  
• Giữ năng lượng ổn định trong ngày
  
• Cải thiện hấp thu dưỡng chất

Theo hướng dẫn dinh dưỡng của Viện Dinh dưỡng Quốc gia Anh (BDA), chia bữa nhỏ giúp người ung thư duy trì thể trạng và kiểm soát rối loạn tiêu hóa(British Dietetic Association – Cancer Nutrition Toolkit, 2021).

Luôn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm

Người bệnh ung thư gan thường có hệ miễn dịch suy giảm, dễ nhiễm trùng nếu ăn phải thực phẩm không đảm bảo vệ sinh.

Nguyên tắc cần tuân thủ:

• Nấu chín hoàn toàn, tránh ăn đồ tái/sống
  
• Rửa sạch thực phẩm và tay trước khi chế biến
  
• Bảo quản thực phẩm trong điều kiện lạnh, kín và đúng hạn sử dụng
  

Theo FDA Hoa Kỳ, việc đảm bảo an toàn thực phẩm có thể giảm tới 70% nguy cơ nhiễm khuẩn đường tiêu hóa ở bệnh nhân ung thư đang điều trị(U.S. FDA – Food Safety for People with Cancer, 2023).

Nếu bạn vẫn đang tự hỏi ung thư gan nên ăn gì để khỏe mạnh hơn mỗi ngày, thì đừng quên rằng việc ăn uống đúng cách chỉ thật sự hiệu quả khi được kết hợp với các nguyên tắc vệ sinh, lựa chọn và phân bố thực phẩm thông minh như trên.

4. Một số thực phẩm nên hạn chế hoặc cần tham khảo ý kiến bác sĩ

Bên cạnh việc tìm hiểu ung thư gan nên ăn gì, người bệnh cũng cần biết rõ những loại thực phẩm nên tránh hoặc cần hỏi ý kiến chuyên gia trước khi sử dụng. Dưới đây là một số nhóm thực phẩm có thể ảnh hưởng tiêu cực đến gan hoặc làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, rối loạn chuyển hóa – đặc biệt khi gan đang suy yếu do bệnh lý.

Hải sản sống, đồ tái

Các món như gỏi cá, hàu sống, sushi, sashimi… tuy phổ biến trong thực đơn của nhiều người Việt nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn cao, đặc biệt là vi khuẩn Vibrio vulnificus hoặc Listeria, có thể gây nhiễm trùng máu nghiêm trọng ở người suy giảm miễn dịch.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), người mắc bệnh gan – đặc biệt là xơ gan hoặc ung thư gan – khi nhiễm Vibrio có nguy cơ tử vong cao gấp 80 lần so với người khỏe mạnh(CDC – Food Safety and Liver Disease, 2020).

 Lời khuyên: Không nên ăn hải sản sống hoặc đồ tái. Ưu tiên món hấp, luộc chín kỹ và sử dụng thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng.

 Gan động vật

Gan động vật như gan bò, gan gà rất giàu vitamin A, nhưng nếu sử dụng quá mức có thể gây tích tụ retinol (vitamin A dạng hoạt động) – chất mà gan phải chuyển hóa. Điều này làm tăng áp lực cho gan và có thể dẫn đến ngộ độc vitamin A, đặc biệt khi gan đang tổn thương.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), liều vitamin A vượt quá 25,000 IU/ngày trong thời gian dài có thể gây độc gan và làm xấu đi chức năng gan ở bệnh nhân có bệnh lý gan nền(WHO – Vitamin and Mineral Requirements in Human Nutrition, 2nd Edition).

 Lời khuyên: Có thể dùng gan động vật 1–2 lần/tháng với liều lượng nhỏ, nhưng không nên dùng thường xuyên hoặc ăn kèm thực phẩm chức năng chứa vitamin A.

Thực phẩm bổ sung và thảo dược chưa được kiểm chứng

Nhiều người bệnh có xu hướng dùng thực phẩm chức năng, thuốc nam hoặc các loại thảo mộc truyền miệng với hy vọng cải thiện sức khỏe gan. Tuy nhiên, không ít trong số đó lại chưa được kiểm chứng khoa học, thậm chí có thể gây tổn thương gan cấp tính.

Một nghiên cứu đăng trên Hepatology (2019) cho biết, gần 20% trường hợp tổn thương gan cấp nhập viện tại Mỹ có liên quan đến việc sử dụng thảo dược hoặc thực phẩm chức năng không kiểm soát(Hepatology, 2019; 70(6): 2340–2350).

Lời khuyên:

• Không tự ý dùng nấm linh chi, đông trùng hạ thảo, cây cà gai leo, hoặc các sản phẩm “giải độc gan” chưa rõ nguồn gốc.
  
• Chỉ sử dụng thực phẩm chức năng khi có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ chuyên khoa gan mật hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
  

Việc lựa chọn thực phẩm sai lầm không chỉ làm giảm hiệu quả chăm sóc gan, mà còn làm tổn thương gan nhanh hơn, nhất là khi hệ miễn dịch và chức năng chuyển hóa đã bị ảnh hưởng bởi ung thư. Chính vì vậy, bên cạnh câu hỏi “ung thư gan nên ăn gì”, người bệnh cũng cần chủ động hỏi bác sĩ “ung thư gan không nên ăn gì và tại sao” để đảm bảo an toàn cho chính mình

5. Khi nào người bệnh cần tư vấn thêm về chế độ ăn?

Dù đã nắm rõ nguyên tắc chung về ung thư gan nên ăn gì, mỗi người bệnh vẫn có thể gặp những tình huống đặc biệt khiến chế độ ăn cần được cá nhân hóa. Việc tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ chuyên khoa là rất cần thiết trong các trường hợp sau:

Khi bị sụt cân nhanh, mệt mỏi, chán ăn

Tình trạng giảm cân không chủ ý, mất cảm giác ngon miệng, hoặc luôn cảm thấy mệt dù đã nghỉ ngơi là dấu hiệu của suy dinh dưỡng tiềm ẩn – một biến chứng phổ biến ở bệnh nhân ung thư gan. Nếu không can thiệp sớm, người bệnh có thể:

• Mất khối cơ nạc
  
• Suy giảm miễn dịch
  
• Giảm khả năng hồi phục sau can thiệp y tế
  

 Theo European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN), giảm ≥5% cân nặng trong 1 tháng là chỉ dấu cần can thiệp dinh dưỡng chuyên sâu(ESPEN Clinical Nutrition Guidelines, 2017).

 Lời khuyên: Cần đánh giá khẩu phần ăn, mức độ tiêu hóa, khả năng hấp thu và xây dựng lại thực đơn phù hợp.

 Khi đang điều trị và gặp rối loạn tiêu hóa, thay đổi vị giác

Một số bệnh nhân trong quá trình điều trị ung thư gan bằng hóa trị, thuốc nhắm trúng đích hoặc liệu pháp miễn dịch có thể gặp:

• Rối loạn vị giác (cảm thấy thức ăn đắng, kim loại, mất vị)
  
• Tiêu chảy, táo bón, buồn nôn, khô miệng
  

Tạp chí Journal of Oncology Practice (ASCO) chỉ ra rằng: hơn 60% bệnh nhân ung thư gan gặp thay đổi vị giác hoặc rối loạn tiêu hóa trong quá trình điều trị (J Oncol Pract. 2021;17(3):180–187).

Lời khuyên: Cần được chuyên gia hướng dẫn cách lựa chọn thực phẩm thay thế (ví dụ: chọn món nguội, ít mùi, ăn thức ăn mềm…) và điều chỉnh khẩu phần từng ngày.

Khi người bệnh có bệnh lý nền đi kèm (tiểu đường, suy thận…)

Nhiều người mắc ung thư gan đồng thời có các bệnh mạn tính như:

• Tiểu đường: cần kiểm soát lượng đường trong thực phẩm, tránh tăng glucose máu
  
• Suy thận: cần điều chỉnh đạm, kali, natri
  
• Xơ gan có cổ trướng: cần hạn chế muối, nước và theo dõi điện giải
  

Viện Dinh dưỡng Quốc gia Anh (BDA) nhấn mạnh vai trò cá thể hóa chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư có bệnh nền đi kèm để đảm bảo an toàn và tăng hiệu quả chăm sóc(British Dietetic Association – Cancer Nutrition Toolkit, 2021).

Tổng kết

Với người bệnh ung thư gan, việc ăn uống đúng cách không chỉ giúp cải thiện chất lượng sống mà còn góp phần duy trì thể trạng, giảm biến chứng dinh dưỡng và nâng cao sức khỏe tổng thể.
Thực đơn nên ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, rau củ quả, chất chống oxy hóa và ngũ cốc nguyên hạt, đồng thời tránh rượu bia, đồ chiên rán, thực phẩm chưa nấu chín.

Tuy nhiên, không có một chế độ ăn cố định áp dụng cho tất cả. Người bệnh nên chủ động theo dõi sức khỏe, lắng nghe cơ thể và tư vấn bác sĩ dinh dưỡng trong các trường hợp đặc biệt.

Disclaimer

Bài viết mang tính chất tham khảo, không thay thế chẩn đoán hay tư vấn điều trị từ bác sĩ chuyên môn. Người đọc nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có phác đồ ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể của mình.

Tài liệu tham khảo (References)

1. World Health Organization (WHO) – Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases
   
2. National Institutes of Health (NIH) – Liver Cancer Nutrition Guidelines
   
3. Academy of Nutrition and Dietetics – Nutrition Care Manual
   
4. Journal of Clinical Nutrition – Antioxidant-Rich Diet and Liver Function
   
5. MD Anderson Cancer Center – Nutrition Recommendations for Liver Cancer
6. British Dietetic Association (BDA) – Cancer Nutrition Toolkit