Triệu chứng ung thư vòm họng thường âm thầm, dễ bị nhầm với viêm họng, cảm cúm hoặc các bệnh tai mũi họng thông thường nên nhiều người chủ quan bỏ qua. Cùng Gene Solutions điểm qua 10 triệu chứng ung thư vòm họng phổ biến nhất qua bài viết sau.
Ung thư vòm họng là gì?
Ung thư vòm họng (nasopharyngeal carcinoma – NPC) là một dạng ung thư ác tính xuất phát từ lớp tế bào niêm mạc vùng vòm mũi họng (khu vực nằm sau khoang mũi và phía trên họng). Vị trí này khá “kín”, khó quan sát bằng mắt thường nên các tổn thương ban đầu thường không được phát hiện sớm trong những lần khám họng định kỳ.
Nguyên nhân chính xác gây ung thư vòm họng vẫn chưa được xác định hoàn toàn, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh có liên quan mật thiết đến nhiễm virus Epstein–Barr (EBV), kết hợp với các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, uống rượu bia, tiếp xúc khói bụi, môi trường ô nhiễm, thường xuyên ăn đồ muối, thực phẩm lên men/hun khói, cùng với yếu tố di truyền (trong gia đình có người từng mắc ung thư vòm họng).
Tại Việt Nam, ung thư vòm họng là một trong những loại ung thư đầu cổ thường gặp nhất, đặc biệt ở nam giới trong độ tuổi lao động. Số ca mắc mới có xu hướng duy trì ở mức cao tại nhiều tỉnh/thành, nhất là khu vực phía Bắc và một số vùng có môi trường ô nhiễm, mật độ dân cư đông. Vì bệnh tiến triển âm thầm, dễ nhầm với viêm xoang, viêm họng, viêm tai giữa…
Triệu chứng ung thư vòm họng giai đoạn sớm
Ở giai đoạn đầu, triệu chứng ung thư vòm họng thường mờ nhạt, dễ bị nhầm với viêm mũi, viêm xoang hay bệnh tai mũi họng thông thường. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, khối u có thể gây ra một số tác động sau:
-
Nghẹt mũi một bên kéo dài
Ban đầu chỉ nghẹt một bên mũi, sau đó có thể luân phiên hoặc tăng dần. Dùng thuốc xịt, thuốc cảm thông thường không cải thiện rõ. Đây là một trong những dấu hiệu sớm hay gặp nhưng dễ bị bỏ qua.
-
Chảy máu mũi hoặc khạc ra máu ít
Máu thường lẫn trong dịch mũi hoặc đờm, số lượng ít, thỉnh thoảng mới xuất hiện nên người bệnh hay nghĩ do “viêm mũi, viêm họng”. Nếu tình trạng này tái diễn nhiều lần, cần đi khám sớm.
-
Ù tai, nghe kém, viêm tai giữa tái phát
Thường xuất hiện một bên tai, cảm giác như “bịt tai”, ù tai, nghe kém dần. Một số người hay bị viêm tai giữa tái đi tái lại, điều trị không dứt hẳn. Đây cũng có thể là dấu hiệu gợi ý khối u ở vòm họng phát triển lớn gây chèn ép vòi nhĩ.
-
Đau đầu âm ỉ, đặc biệt vùng thái dương
Đau đầu âm ỉ, dai dẳng, uống thuốc chỉ đỡ tạm thời, thường khu trú vùng thái dương hoặc sau mắt. Nhiều người lầm tưởng là đau đầu do stress hoặc thiếu ngủ.
-
Xuất hiện hạch cổ nhỏ, không đau
Hạch nổi ở vùng cổ, thường một bên, kích thước nhỏ lúc đầu, sờ thấy hơi cứng nhưng không đau. Theo thời gian hạch có thể to dần lên.
Triệu chứng khi bệnh tiến triển
Khi ung thư vòm họng bước sang giai đoạn tiến triển, các triệu chứng trở nên rõ rệt hơn, ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hằng ngày:
6. Nghẹt mũi nặng, chảy máu mũi thường xuyên
Người bệnh có thể nghẹt kín một hoặc hai bên mũi, khó thở bằng mũi, phải thở bằng miệng. Chảy máu mũi xuất hiện lặp đi lặp lại, lượng máu có thể nhiều hơn, đôi khi máu chảy xuống họng khiến bệnh nhân khạc ra máu.
7. Giảm thính lực rõ rệt, ù tai dai dẳng
Ù tai, nghe kém một bên trở nên rõ rệt, cảm giác như “bịt tai” liên tục, khó nghe khi nói chuyện, đặc biệt là trong môi trường ồn. Một số trường hợp kèm viêm tai giữa dịch tiết kéo dài, điều trị nhiều đợt vẫn không khỏi hẳn.
8. Khó nuốt, khàn giọng
Khối u lớn dần có thể làm người bệnh cảm giác vướng họng, nuốt đau, nuốt nghẹn. Một số trường hợp khàn tiếng, nói khó, thay đổi giọng nói do khối u ảnh hưởng đến vùng hầu – thanh quản hoặc dây thần kinh liên quan.
9. Đau lan sang hàm, tai, đầu
Cơn đau không chỉ khu trú ở vùng đầu mà có thể lan sang tai, hàm trên, vùng cổ gáy. Đau thường âm ỉ, kéo dài, đôi khi dữ dội hơn về đêm hoặc khi mệt mỏi.
10. Hạch cổ to, cứng, có thể là di căn
Hạch cổ lúc này thường to, cứng, ít di động, có thể xuất hiện nhiều hạch hai bên, đôi khi là dấu hiệu đầu tiên khiến người bệnh đi khám. Ở giai đoạn muộn, hạch có thể dính chặt vào tổ chức xung quanh hoặc gây viêm loét ra da.
Khi xuất hiện những triệu chứng này, nguy cơ bệnh đã ở giai đoạn tiến triển di căn.
Vì sao triệu chứng ung thư vòm họng dễ bị bỏ qua?
Các triệu chứng ung thư vòm họng ở giai đoạn sớm thường rất giống với những bệnh tai mũi họng thường gặp như viêm xoang, viêm mũi dị ứng, viêm họng mạn tính. Nghẹt mũi, đau đầu, ù tai, vướng cổ… đều là những biểu hiện nhiều người đã quen nên dễ cho rằng “bệnh vặt”.
Không ít người có thói quen tự mua thuốc uống, dùng thuốc giảm đau, thuốc cảm, thuốc xịt mũi… thấy đỡ là bỏ qua, không đi khám chuyên khoa. Trong khi đó, bệnh lại tiến triển âm thầm, các dấu hiệu ban đầu thường không rầm rộ nên rất dễ chậm trễ trong việc phát hiện. Chính vì những lý do này, ung thư vòm họng thường được chẩn đoán khi đã ở giai đoạn muộn, làm giảm cơ hội điều trị hiệu quả.
Các phương pháp phát hiện khi có triệu chứng nghi ngờ
Khi xuất hiện các triệu chứng ung thư vòm họng nghi ngờ, việc tự mua thuốc uống kéo dài là rất nguy hiểm. Người bệnh cần được thăm khám và làm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định chính xác nguyên nhân. Dưới đây là những việc cần làm khi xuất hiện triệu chứng nghi ngờ:
1. Khám Tai Mũi Họng và nội soi vòm họng
Khi phát hiện những dấu hiệu bất thường, việc đầu tiên và quan trọng nhất cần phải làm là khám chuyên khoa Tai Mũi Họng. Tại phòng khám, hãy trao đổi kỹ về những biểu hiện bất thường, để bác sĩ nắm rõ thông tin, từ đó phân tích các phương pháp chẩn đoán phù hợp.
Trong quá trình này, bác sĩ có thể sẽ kiểm tra mũi, họng, tai và đặc biệt là nội soi vòm họng bằng ống soi mềm hoặc ống soi cứng. Nhờ vậy, những tổn thương nhỏ ở vùng vòm (khu vực khó nhìn thấy bằng mắt thường) có thể được phát hiện sớm.
2. Sinh thiết mô tại vị trí bất thường
Nếu nội soi phát hiện vùng niêm mạc nghi ngờ (loét, sùi, dày, chảy máu…), bác sĩ sẽ tiến hành sinh thiết, tức là lấy một mảnh mô nhỏ tại vị trí đó. Mẫu mô này được gửi đi xét nghiệm giải phẫu bệnh để xác định có tế bào ung thư hay không. Đây là bước quyết định chẩn đoán ung thư vòm họng.
3. Chẩn đoán hình ảnh: CT, MRI
Sau khi có chẩn đoán nghi ngờ hoặc xác định, bác sĩ có thể chỉ định CT scan hoặc MRI vùng đầu – cổ để đánh giá mức độ xâm lấn của khối u: đã di căn vào nền sọ, hốc mũi, hố mắt, hạch cổ… hay chưa. Kết quả này rất quan trọng cho việc xếp giai đoạn bệnh và lên kế hoạch điều trị (xạ trị, hóa trị…).
4. Xét nghiệm EBV
Ung thư vòm họng có mối liên quan chặt chẽ với virus Epstein Barr (EBV). Khi tế bào ung thư phát triển, chúng thường phóng thích DNA của EBV vào máu. Vì vậy, xét nghiệm EBV được sử dụng như công cụ hỗ trợ quan trọng trong phát hiện sớm nguy cơ, đánh giá mức độ bệnh và theo dõi đáp ứng điều trị và phát hiện tái phát.
Khi nồng độ EBV trong máu tăng cao, bác sĩ sẽ kết hợp thông tin này với khám lâm sàng và các triệu chứng ung thư vòm họng như nghẹt mũi kéo dài, ù tai một bên, đau đầu, nổi hạch cổ hoặc chảy máu mũi, để chỉ định thêm các cận lâm sàng cần thiết như nội soi vòm họng và chẩn đoán hình ảnh.
Xét nghiệm EBV không thể tự khẳng định ung thư, nhưng đóng vai trò quan trọng trong sàng lọc và quản lý bệnh, đặc biệt ở các khu vực có tỷ lệ ung thư vòm họng cao như Việt Nam.
5. Sinh thiết lỏng (Xét nghiệm ctDNA)
Sinh thiết lỏng là phương pháp xét nghiệm tìm DNA của tế bào ung thư lưu hành trong máu (ctDNA). ctDNA có thể mang theo các đặc điểm di truyền đặc trưng của tế bào ung thư, giúp hỗ trợ phát hiện sớm và theo dõi bệnh.
Hiện sinh thiết lỏng được nghiên cứu và ứng dụng trong các vai trò:
- Hỗ trợ phát hiện sớm nguy cơ ung thư vòm họng ở nhóm có yếu tố nguy cơ.
- Theo dõi đáp ứng điều trị.
- Phát hiện tái phát sớm trước khi có triệu chứng hoặc hình ảnh rõ ràng trên phim chụp.
Sinh thiết lỏng không thay thế hoàn toàn nội soi hay sinh thiết mô. Tuy nhiên, đây là công cụ bổ trợ hữu ích, ít xâm lấn trong quản lý ung thư vòm họng, đặc biệt khi cần đánh giá mức độ hoạt động của bệnh.
Ai cần chú ý đặc biệt đến triệu chứng ung thư vòm họng?
Không phải ai có nghẹt mũi, đau đầu hay ù tai đều bị ung thư vòm họng. Tuy nhiên, một số nhóm dưới đây cần đặc biệt cảnh giác với các triệu chứng ung thư vòm họng kéo dài:
Người sống trong vùng dịch tễ cao
Những khu vực như Đông Nam Á, Nam Trung Quốc, trong đó có Việt Nam, là vùng có tỷ lệ ung thư vòm họng cao. Người sinh sống lâu năm tại các khu vực này, đặc biệt là nam giới tuổi lao động, nên chú ý hơn khi có các triệu chứng tai – mũi – họng bất thường.
Người có người thân mắc ung thư vòm họng
Nếu trong gia đình có bố, mẹ, anh chị em ruột từng bị ung thư vòm họng, nguy cơ của bạn sẽ cao hơn người bình thường. Ở nhóm này, khi xuất hiện ù tai một bên, nghẹt mũi, đau đầu kéo dài… càng không nên chủ quan.
Người thường xuyên hút thuốc lá, uống rượu, tiếp xúc khói bụi
Hút thuốc, uống rượu bia, làm việc trong môi trường nhiều khói bụi, hóa chất… là các yếu tố làm tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc vùng vòm họng. Khi có dấu hiệu nghẹt mũi, khạc ra máu, ù tai, đau đầu dai dẳng, cần đi khám sớm thay vì “chịu đựng cho qua”.
Người có triệu chứng tai – mũi – họng kéo dài không rõ nguyên nhân
Nghẹt mũi một bên, ù tai, viêm tai giữa tái phát, đau đầu kéo dài, nổi hạch cổ… điều trị nhiều lần vẫn không dứt hẳn là những dấu hiệu không nên xem nhẹ. Đây là lúc bạn cần khám chuyên khoa Tai Mũi Họng và nội soi vòm họng để loại trừ nguy cơ ung thư vòm họng.
Những câu hỏi thường gặp
Câu hỏi 1: Có thể phát hiện ung thư vòm họng chỉ bằng siêu âm hay xét nghiệm máu không?
Không. Siêu âm cổ và các xét nghiệm máu chỉ có giá trị gợi ý hoặc hỗ trợ, không thể khẳng định chắc chắn ung thư vòm họng. Để chẩn đoán xác định, bắt buộc phải nội soi vòm họng và sinh thiết mô tại vị trí nghi ngờ.
Câu hỏi 2: Hạch cổ có luôn đồng nghĩa với ung thư vòm họng?
Không. Hạch cổ có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân như nhiễm trùng răng – miệng, viêm họng, viêm amidan, lao hạch… Tuy nhiên, hạch cổ to, cứng, ít di động, không đau, kéo dài nhiều tuần thì không nên chủ quan, vì đây có thể là dấu hiệu gợi ý ung thư vòm họng hoặc ung thư vùng đầu cổ khác. Khi sờ thấy hạch bất thường, nên đi khám Tai Mũi Họng sớm.
Câu hỏi 3: Bao lâu nên đi nội soi tai mũi họng một lần?
Không có một mốc “chuẩn” áp dụng cho tất cả mọi người như tầm soát định kỳ. Thay vào đó:
- Nếu không có triệu chứng và không thuộc nhóm nguy cơ cao: chỉ cần nội soi khi bác sĩ chỉ định (ví dụ khám sức khỏe, nghi ngờ bệnh lý).
- Nếu thuộc nhóm nguy cơ cao (sống vùng dịch tễ, hút thuốc, tiếp xúc khói bụi, gia đình có người ung thư vòm họng…) hoặc có triệu chứng tai – mũi – họng kéo dài trên 2-3 tuần, nên đi khám và nội soi theo lịch hẹn cụ thể của bác sĩ.
Nguyên tắc chung: cứ có triệu chứng bất thường kéo dài, điều trị hoài không dứt thì nên nội soi kiểm tra, không chờ đến “đủ 6 tháng hay 1 năm” mới đi khám.
Kết luận
Triệu chứng ung thư vòm họng có thể rất âm thầm ở giai đoạn đầu rồi trở nên rõ rệt khi bệnh tiến triển. Việc quan trọng nhất không phải là tự đoán bệnh, mà là nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường kéo dài và chủ động đi khám chuyên khoa Tai Mũi Họng, nội soi vòm họng khi có nghi ngờ. Phát hiện càng sớm, cơ hội điều trị hiệu quả và bảo tồn chất lượng cuộc sống càng cao.
Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho việc khám và chẩn đoán của bác sĩ. Nếu có vấn đề về sức khỏe hoặc nghi ngờ triệu chứng ung thư vòm họng, bạn nên đến cơ sở y tế và hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể.
